trang 32

THƯỞNG THỨC ÂM NHẠC

Dân ca một số vùng miền Việt Nam

Nghe một số trích đoạn dân ca của các vùng miền

1

Tìm hiểu về các vùng miền dân ca

Dân ca là di sản quý báu trong kho tàng âm nhạc dân gian Việt Nam biết bao đời nay. Xuất phát từ nhu cầu về đời sống tinh thần của người dân lao động, dân ca là những bài hát do nhân dân sáng tạo, được gọt giũa, lưu truyền bằng phương thức truyền khẩu qua nhiều thế hệ. Cũng do khác nhau về địa lí, khí hậu, ngôn ngữ, phương thức lao động và môi trường sinh hoạt nên các vùng dân ca của Việt Nam có sự phong phú về thể loại, độc đáo về làn điệu và không gian trình diễn.
a. Dân ca các dân tộc miền núi phía Bắc Miền núi phía Bắc nước ta là nơi tập trung các dân tộc như: Dao, Mông, Tày, Nùng, Thái,... Các làn điệu dân ca của đồng bào nơi đây thường có giai điệu trong sáng, vui tươi, lời ca mộc mạc, giản dị gắn với những hình ảnh gần gũi của núi rừng và đời sống sinh hoạt, lao động trên nương rẫy,...
Một số bài dân ca phổ biến có thể kể đến như: Xoè hoa - dân ca Thái, Mưa rơi - dân ca
Khơ-mú, Gà Gáy - dân ca Cống Khao,...

Các làn điệu dân ca trung du và đồng bằng Bắc Bộ thường có tính chất trữ tình, thiết tha, trong sáng; lời ca mộc mạc, giản dị gắn với sinh hoạt và đời sống của người dân vùng trồng lúa nước.
Có thể kể đến một số thể loại phổ biến như: hát trống quân, hát xoan, hát ru, hát dô, hát đúm, hát quan họ, đồng dao,...

trang 33

c. Dân ca Trung Bộ
Với địa hình đa dạng và trải dài theo chiều dọc của đất nước, dân ca Trung Bộ có sự phong phú về giai điệu, có những nét đẹp rất riêng và gắn với đặc điểm ngôn ngữ của từng địa phương. Có thể kể đến một số vùng miền tiêu biểu như:
dân ca Thanh Hoá (VD: bài Đi cấy,..), dân ca Nghệ Tĩnh, dân ca Bình Trị Thiên (VD: bài Lí tiểu khúc,...), dân ca Nam Trung Bộ với các điệu hò, điệu lí, điệu ví, hát dặm, hát giao duyên, hát ru, các bài dân ca lao động gắn với các ngành nghề nông nghiệp, ngư nghiệp, dệt vải, dệt chiếu,..

d. Dân ca Tây Nguyên Nằm bên dãy Trường Sơn đại ngàn đầy nắng gió, vùng đất Tây Nguyên là xứ sở của những bài dân ca khi thì mạnh mẽ hòa nhịp với âm hưởng cồng chiêng cùng các điệu dân vũ; khi thì thủ thỉ, tâm tình những lời hát mộc mạc, giản dị; lúc lại tha thiết yêu thương với những khúc hát ru dành cho con trẻ như: bài Ru em (dân ca
Xơ-đăng), bài Hát mừng (dân ca Hrê)....

e. Dân ca Nam Bộ

Với khung cảnh của miền quê gắn với đời sống miệt vườn và hệ thống sông ngời, kênh rạch chằng chịt, những điệu lí, hò (VD: hò Đồng Tháp,...) cùng các làn điệu dân ca của đồng bào
Chăm, người Hoa và Khơ-me (VD: bài Chim sáo,...) đã góp phần tạo nên kho tàng dân ca rất độc đáo của vùng quê
Nam Bộ.

2

Nghe và nhận biết một số bài dân ca phổ biến của các vùng miền

Những yếu tố nào tạo nên sự phong phú của dân ca các vùng miền?