Luyện tập về nghĩa của câu | Ngữ Văn Nâng Cao tập 2 - Lớp 11 - Giáo Dục Việt Nam

KẾT QUẢ CẦN ĐẠT

Biết vận dụng hiểu biết về nghĩa của câu vào việc phân tích và tạo lập câu.

1. Những từ ngữ in đậm trong các câu sau đây biểu thị nghĩa tình thái nào

trong các loại nghĩa tình thái đã học ?

- Bằng chấp nê gánh vác Tề triều / Niềm mẫu tử ắt là bị hại (chớ chẳng chơi). (1)
(Sơn Hậu)
- Ơ-gien móc túi và thấy không còn đồng nào, chàng buộc phải vay Cri-xtô-phơ
hai mươi xu. (2)
(Ban-dắc — Lão Gô-ri-ô)
- Dễ họ không phải đi gọi đâu. (3)
- Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng m;ẫlờí và hình như
kém sáng hơn. (4)
(Thạch Lam - Hai đứa trể)
- Thôi đi, đừng nói đến ông Lung, ngứa cả ruộit ! (5)
(Nguyễn Kiên - Anh Keng)
- Một duyên hai nợ âu đành phận. (6)
(Trần Tế Xương - Thương vợ)
- Hỏi thời ta phải nói ra / Vì chưng hay ghét cũng là hay thương. (7)
(Nguyễn Đình Chiểu - Truyện Lục Vân Tiên)

- [...] nỡ nào lấy đôi mươi năm làm một kiếp [...]. (8)
(Phạm Thái — Văn tế Trương Quỳnh Như)
— Đúng là Gia-ve đã túm lấy cổ áo Giăng Van-giăng. (9)
(Huy-gô — Những người khốn khổi)
~ Tôi đã suýt kêu lên nhưng cổ họng nghẹn hẳn. (10)
(Nguyên Hồng - Mợ Du)
— Hắn vừa gặp được một đoạn hay lắm nên ngừng đọc, ngẫm nghĩ và để cho
cái khoái cảm ngân ra trong lòng. (11)
(Nam Cao - Đời thừa)
— Mong các chú lượng tình cho cái sự lạc hậu. (12)
(Nguyễn Minh Châu - Chiếc thuyền ngoài xa)
— Bây giờ mình ước giá mà chuyện này chỉ là một giấc mơ và mình chưa hề
câu được con cá và hãy còn nằm ngủ một mình trên lớp giấy báo. (13)
(Hê-minh-uê — Ông già và biển cả)

— Ù, nếu mắt nàng lên thay cho sao, và sao xuống nằm dưới đôi lông mày kia

thì thế nào nhỉ ? (14)
(Sếch-xpia — Rô-mê-ô và Giu-li-ét)
— Người về chắc khóng phải chỉ làm việc một buổi tối vì tất cả giáo viên ở hai
trường nam nữ, giáo viên chủng viện, các viên chức đều nhận được mỗi người một
bản. (15)

(Sê-khốp — Người trong bao)

2. Trong những câu sau câu nào chấp nhận được, câu nào thì không ? Giải
thích lí do.

- Anh bèn dùng búa đập vào bức tường ; vôi vữa bay tung toé. (1a)

- Anh bèn dùng búa đập vào bức tường nhưng nghĩ thế nào lại thôi. (1b)

- Anh tiếp tục dùng búa đập vào bức tường ; vôi vữa bay tung toé. (2a)

- Anh tiếp tục dùng búa đập vào bức tường nhưng nghĩ thế nào lại thôi. (2b)

- Anh vẫn dùng búa đập vào bức tường ; vôi vữa bay tung toé. (3a)

- Anh vẫn dùng búa đập vào bức tường nhưng nghĩ thế nào lại thôi. (3b)

- Anh toạn dùng búa phá cửa nhưng nghĩ thế nào lại thôi. (4a)

- Anh toan dùng búa đập vào bức tường ; vôi vữa bay tung toé. (4b)

- Anh định dùng búa phá cửa nhưng nghĩ thế nào lại thôi. (5a)

- Anh định dùng búa đập vào bức tường ; vôi vữa bay tung toé. (5b)

- Anh quyết dùng búa đập vào bức tường nhưng nghĩ thế nào lại thôi. (6a)

- Anh quyết dùng búa đập vào bức tường ; vôi vữa bay tung toé. (6b)

3. Đọc các câu sau và thực hiện nhiệm vụ nêu ở dưới.

- Mai sau dầu có bao giờ ? / Đốt lò hương ấy, so tơ phím này.

(Nguyễn Du — 7ruyện Kiều)
- [...] một trận nghĩa đánh Tây, tuy là mất tiếng vang như mõ.
(Nguyễn Đình Chiểu ~ Văn rế nghĩa sĩ Cần Giuộc)

- Tuy rằng giang sơn biến cải, triểu đại đổi thay có mấy mươi lân, cơn hiểm
nguy biến loạn đã nhiều, mà chánh học một dòng vẫn không sa sút.[...]

(Ngô Đức Kế - Luận về chánh học cùng tà thuyết
Quốc văn - “Kim Văn Kiểu” — Nguyễn Du)

- Huống ta cùng nương tử, tuy chẳng thân kia thích nọ, nhưng tình duyên từng
nấy, cũng là một chút cương thường ! Dâu rằng kể đấy người đáy, song ân ái báy
lâu nay đã biết bao nhiêu tâm sự !
(Phạm Thái - Văn tế Trương Quỳnh Như)
- Bác chẳng ở, dẫu van chẳng ở I Tới tuy thương, lấy nhớ làm thương.
(Nguyễn Khuyến - Khóc Dương Khuê)
- Song dầu táo bạo đến đâu, họ cũng không một lân nào dám dùng chữ tôi, để
nói với mình, hay - thì cũng thế - với tất cả mọi người.
(Hoài Thanh - Một thời đại trong thì ca)
- Đâu trôi nổi, dẫu cực khổ thế nào mặc lòng, miễn là có kể mang đại đội mũ
ngất ngưởng ngôi trên, có kể áo rộng khăn đen lúc nhúc lạy dưới, trăm nghìn năm
như thế cũng xong !
(Phan Châu Trinh - Đạo đức và luân lí Đông Tảy)
- Mặc dù bị toà án Giáo hội kết tội nặng nề, câu cuối cùng của ông trước phiên
toà vẫn là : “Dầu sao trái đất vẫn quay”.
(Văn Như Cương = Hoài nghỉ lành mạnh)
a) Các từ ngữ ¡n đậm diễn đạt loại nghĩa tình thái gì ?
b) Trong trường hợp đầu, nếu thay ¿ề„ bằng íuy, thì có chấp nhận được
không ? Tại sao ? i
c) Ở những trường hợp còn lại, nếu thay dầu / dầu bằng tuy và ngược lại,
thì nghĩa của câu có khác biệt ra sao ?
d) Thay dấu trong những câu trên bằng dhì / dều, thì trường hợp nào nghĩa
mạnh hơn ?
đ) Nếu thay mặc dù trong câu cuối bằng uy, thì nghĩa của câu sẽ thay đổi như
thế nào ?
4. Cho một sự việc gồm các yếu tố : (1) chủ thể là "ông Ba", (2) trạng thái
"vui”. Hãy viết những câu khác nhau để diễn đạt :
a) Nghĩa tình thái chỉ sự việc đã xảy ra.
b) Nghĩa tình thái chỉ sự việc chưa xảy ra.
c) Nghĩa tình thái chỉ khả năng xảy ra của sự việc.
d) Nghĩa tình thái chỉ sự việc được nhận thức như là một đạo lí.