Nội Dung Chính
(Trang 5)
| Yêu cầu cần đạt - Hiểu được đặc điểm, giá trị thẩm mĩ của công trình, di sản kiến trúc. - Biết sử dụng một số kĩ năng tạo hình để mô phỏng công trình, di sản kiến trúc. - Phân tích, đánh giá được giá trị thẩm mĩ và công năng của công trình, di sản kiến trúc. - Biết cảm thụ và có ý thức ứng xử văn minh khi tham quan công trình, di sản kiến trúc. |
KHÁM PHÁ
Ở Việt Nam, trải qua các giai đoạn hình thành và phát triển, di sản kiến trúc nằm trong di sản văn hoá vật thể, được tạo dựng, trao truyền qua nhiều thế hệ. Theo điều 28 Luật Di sản văn hoá, di tích Kiến trúc – nghệ thuật là “công trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng thể kiến trúc đô thị và địa điểm cư trú có giá trị tiêu biểu cho một hoặc nhiều giai đoạn phát triển kiến trúc, nghệ thuật". Như vậy, di sản kiến trúc không chỉ là một công trình kiến trúc mà có thể là cả một khung cảnh đô thị hoặc nông thôn có dấu tích của một nền văn minh riêng, minh chứng cho sự phát triển lịch sử kiến trúc và nhân loại.
Sơ đồ phân loại di sản kiến trúc
1. Theo tính chất
2. Theo cấp độ (giá trị và cấp xếp hạng)
3. Theo vật liệu cấu thành
4. Theo chức năng
5. Theo tình trạng
6. Theo thời kì lịch sử
Di sản kiến trúc đô thị
Di tích lịch sử / cách mạng
Danh lam, thắng cảnh
Di tích khảo cổ học
Di sản thế giới – giá trị đặc biệt
Cấp quốc gia – giá trị cao
Cấp địa phương (Tỉnh/ Thành phố) – có giá trị
Gỗ
Gạch, đá
Vật liệu khác (bê tông, kính, thép,...)
Đô thị cổ
Kiến trúc quân sự
Kiến trúc nhà ở
Kiến trúc công cộng và tôn giáo
Các loại khác: cầu, lăng mộ,
Tương đồi nguyên vẹn
Đổ nát một bộ phận
Dạng phế tích
Chỉ còn vết tích
Thời tiền sử, thời Bắc thuộc, thời Lý-Trần, Lê-Mạc, Trịnh-Nguyễn
Pháp thuộc
Câu hỏi: Di sản kiến trúc là gì? Nêu một số ví dụ minh hoạ.
(Trang 6)
Một số dạng di sản kiến trúc
Theo quy mô, các công trình di sản kiến trúc được chia thành các loại sau:
| - Di sản kiến trúc là một công trình kiến trúc
Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt năm 2012(1) | - - Di sản kiến trúc là một quần thể công trình kiến trúc
Quần thể kiến trúc Cố đô Huế, Thừa Thiên Huế, được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá Thế giới vào tháng 12 năm 1993(2) - Di sản kiến trúc là một tổng thể điểm cư trú |
| - Di sản kiến trúc là tổng thể kiến trúc đô thị
Phố cổ Hội An, Quảng Nam, được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá thế giới vào tháng 12 năm 1999(3) | - Di sản kiến trúc là một tổng thể điểm cư trú
Làng cổ Đường Lâm, Hà Nội, được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hoá cấp Quốc gia năm 2005(4) |
Câu lệnh thực hành: Em hãy tìm hiểu và sưu tầm hình ảnh các di sản kiến trúc mang tính biểu tượng của một đô thị, địa phương ở Việt Nam hoặc một quốc gia trên thế giới.
(1), (2) Nguồn: Shutterstock
(3), (4) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 7)
EM CÓ BIẾT
Di sản kiến trúc là biểu tượng của một số quốc gia trên thế giới
|
Kim tự tháp Ghi-da (Giza), Ai Cập, được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá thế giới năm 1979(1) |
Đền Ta-giơ Ma-han (Taj Mahal), Ấn Độ, được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá thế giới năm 1983(2) |
|
Tháp nghiêng Pi-da (Pisa), I-ta-li-a (Italia) được UNESCO công nhận Di sản văn hoá thế giới năm 1987(3) |
Quần thể kiến trúc Chi-chen Ít-da (Chichen Itza), Mê-xi-cô (Mexico), được UNESCO công nhận Di sản văn hoá thế giới năm 1988(4) |
NHẬN BIẾT
Giá trị của di sản kiến trúc
- Giá trị nghệ thuật kiến trúc, cảnh quan
Tiêu biểu cho một loại hình kiến trúc, phong cách kiến trúc.
Giá trị nghệ thuật kiến trúc của bản thân công trình và tổng thể không gian trong phạm vi khuôn viên công trình.
Giá trị gắn liền với cảnh quan, đóng góp vào cảnh quan chung đô thị, danh lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên.
Giá trị về kĩ thuật, công nghệ xây dựng, sử dụng vật liệu xây dựng.
(1), (2), (3), (4) Nguồn: Shutterstock
(Trang 8)
|
Di tích lịch sử - văn hoá Chùa Thầy, Hà Nội(1) Chùa Thầy là một công trình tiêu biểu cho vẻ đẹp của kiến trúc gắn bó hài hoà với cảnh quan thiên nhiên ở Đồng bằng Bắc Bộ. Kiến trúc Chùa Thầy nương theo thế núi, mặt hướng ra hồ, tận dụng tối đa phong thuỷ để tạo thành một tổng thể hoàn chỉnh. Đây cũng là một cách ứng xử khôn khéo với môi trường nhiệt đới, phù hợp với quan niệm thẩm mĩ Á Đông. |
- Giá trị lịch sử, văn hoá
Tiêu biểu cho giai đoạn lịch sử
Gắn với đặc điểm, tính chất tiêu biểu về văn hoá của địa phương và dân tộc
Niên đại xây dựng, tuổi thọ công trình
|
Di tích lịch sử Hoàng thành Thăng Long, Hà Nội(2) Hoàng thành Thăng Long là quần thể di tích gắn với lịch sử thành Đại La, kinh thành Thăng Long – Đông Kinh và Hà Nội phát triển mạnh dưới thời Lý, Trần, Lê và Nguyễn. |
Câu lệnh thực hành: hãy vẽ lại một di sản kiến trúc mà em yêu thích và nêu các giá trị của công trình đó.
(1), (2) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 9)
Các yếu tố tác động đến di sản kiến trúc
Bảng tổng hợp các yếu tố tác động đến sự bền vững của di sản kiến trúc(1)
Các yếu tố tác động
Yếu tố khách quan
Vị trí địa lí và thời tiết
Tác động của động vật và thực vật
Thiên tai
Yếu tố chủ quan
Bị bỏ hoang
Sai sót trong tính toán
Tác động của con người
- Nguyên nhân khách quan
+ Vị trí địa lí
Ở nhiều khu vực bị khô hạn, sự co ngót của đất có thể dẫn đến toà nhà bị sụt lún, biến dạng cấu trúc, thậm chí sụp đổ trong những trường hợp nghiêm trọng.
Ở những khu vực có lượng mưa nhiều, sự thay đổi về cấu trúc đất nền xảy ra, gây hại đến cấu trúc móng được làm bằng các cọc gỗ.
Ở những khu vực gần biển, khu công nghiệp, hơi ẩm và không khí chứa nhiều muối, sunfua và oxit cacbon tác động trực tiếp đến kết cấu kim loại, gỗ và lớp vữa trát ngoài, gây nên các hiện tượng bong tróc, nứt vỡ,...
+ Thời tiết
Những yếu tố như gió, mưa, nắng,... tác động thường xuyên đến di sản kiến trúc trong thời gian dài, gây nên những biến đổi ở những bộ phận như mái bị thắm dột, gỗ bị mục hoặc cong vênh, màu sắc bị biến đồi, kim loại bị han gỉ,...
|
Khu di tích đền, tháp Mỹ Sơn, Quảng Nam(2) Nghệ thuật và kiến trúc khu đền, tháp Mỹ Sơn mang ảnh hưởng lớn của phong cách Ấn Độ, gồm nhiều cụm tháp, bố cục mỗi cụm tháp đều có một tháp chính ở giữa và nhiều tháp phụ nhỏ bao bọc xung quanh. Hiện nay, độ nghiêng lún và rạn nứt của thân tháp ngày càng nghiêm trọng mà nguyên nhân chủ yếu là do ảnh hưởng của nền đất yếu và sự xâm thực từ dòng suối Khe Thẻ tác động vào. Hiện tại, dòng suối đã ăn sâu vào gần đến chân tháp, có nơi chỉ còn cách tường bao khoảng 7 mét, gây nên hiện tượng ngắm nước làm ẩm mục chân tháp, nhất là vào mùa mưa lũ. |
(1) Nguồn: Thanh Trang
(2) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 10)
+ Tác động của động vật và thực vật
Một số côn trùng có thể đem đến những tác hại lớn đối với các di sản kiến trúc. Ví dụ: loài ong ruồi và mối mọt thường làm hỏng, biến dạng các bộ phận chịu lực bằng gỗ, thậm chí cũng gây nhiều tác hại cho các bộ phận bằng đá,...
Nhiều loại cây xanh phát triển nhanh, đâm rễ sâu gây ra các vết nứt trong khối xây bằng gạch đá. Những loại rêu xanh, nấm mốc trắng xuất hiện khá nhanh trên các công trình kiến trúc bằng gỗ và bằng gạch cũng là một tác nhân gây hư hỏng công trình, di sản kiến trúc.
Cây xanh xâm hại tháp Bằng An, Quảng Nam(1)
+ Thiên tai
Các thiên tai như bão, lũ lụt, động đất, sóng thần,... cũng là những yếu tố làm thay đổi hoặc huỷ hoại di tích.
Di tích Nghinh Lương Đình, Thừa Thiên Huế, bị ngập lụt(2)
(1) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(2) Nguồn: Vũ Thạnh
(Trang 11)
- Nguyên nhân chủ quan
+ Bị bỏ hoang
Một số công trình di sản kiến trúc không có sự quan tâm từ cộng đồng và chính phủ nên không có nguồn tài chính đủ để duy trì, bảo tồn dẫn tới bị lãng quên và phá huỷ theo thời gian. Một số lí do khác có thể dẫn tới tình trạng bỏ hoang của công trình di sản kiến trúc như: bối cảnh chiến tranh, xung đột, do thiếu nhận thức về các giá trị của di tích, vùng đất bị thiên tai kéo dài,...
+ Sai sót trong tính toán
Những sai sót về tính toán, xây dựng gây hại cho các di tích kiến trúc thường xảy ra trong những trường hợp sau:
- Kết cấu chịu lực không được tốt do những tính toán không đúng với phương pháp xây dựng;
- Những thiếu sót liên quan đến việc chọn lựa vật liệu;
- Một số nguyên nhân gây tác động từ từ và khó nhận thấy như biến dạng do lực kéo thường xuyên tác động trong công trình.
+ Tác động của con người
Con người thường là nhân tố gây ra phần lớn những tác động phá hoại các di sản kiến trúc. Trong lịch sử phát triển của dân tộc, các cuộc chiến tranh và thay đổi chính quyền đã tàn phá nghiêm trọng rất nhiều công trình, di sản kiến trúc.
Thành cổ Pan-mi-ra (Palmyra), Xi-ri (Syria) từng là di sản được UNESCO công nhận, đã bị tàn phá bởi Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) vào năm 2015(1)
Ngày nay, tuy con người đã ý thức được việc phải bảo vệ các di sản kiến trúc nhưng do sự thiếu hiểu biết và không nắm vững các nguyên tắc trùng tu, hoặc do những tính toán thực dụng nên đã xem nhẹ giá trị các công trình cần bảo tồn dẫn tới những hành động như:
+ Tuỳ tiện sửa chữa và thay đổi công năng thực tế của công trình, di sản kiến trúc.
+ Thay đổi hình dáng công trình cho phù hợp với thị hiếu, trào lưu kiến trúc.
+ Lấn chiếm trái phép các công trình, di sản kiến trúc cổ,... hoặc đào bới để tìm cổ vật.
+ Chăm nom, bảo tồn công trình không đúng cách gây tổn hại đến di sản.
Câu hỏi: Hãy tìm hiểu và cho biết các nguyên nhân tác động đến tính toàn vẹn của di sản kiến trúc tại địa phương nơi em ở là gì?
(1) Nguồn: Shutterstock
(Trang 12)
Xếp hạng di sản kiến trúc
Việc xếp hạng di sản kiến trúc dựa trên giá trị có ý nghĩa trong việc:
- Xác lập cơ sở pháp lí để bảo vệ di tích;
- Xác định trách nhiệm của từng cấp trong bảo vệ và phát huy giá trị của di tích;
- Tạo điều kiện cho tổ chức và cá nhân tham gia vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di tích,...
Với mục đích xếp hạng di tích lịch sử – văn hoá, các di tích đó sẽ được quan tâm đầu tư và bảo vệ tốt hơn, góp phần thiết thực trong việc phát huy giá trị của di tích, từ đó cũng thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của từng địa phương và cả nước. Theo Luật Di sản văn hoá, các di tích lịch sử – văn hoá, danh lam thắng cảnh (gọi chung là di tích) được phân làm ba hạng là di tích cấp tỉnh, di tích cấp quốc gia và di tích quốc gia đặc biệt. Ở cấp độ toàn cầu, các di tích còn có thể được công nhận là di sản văn hoá thế giới dựa trên các tiêu chí của UNESCO.
- Di tích cấp tỉnh là di tích có giá trị tiêu biểu của địa phương.
Đình Quá Giang, Đà Nẵng, được công nhận Di tích cấp tỉnh năm 2013(1)
- Di tích cấp quốc gia là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia.
Đình Nguyễn Trung Trực, Kiên Giang được công nhận Di tích cấp quốc gia năm 1988(2)
(1), (2) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 13)
Di tích quốc gia đặc biệt là những di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia. Di tích quốc gia đặc biệt do Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng trên cơ sở lựa chọn các di tích quan trọng đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích quốc gia.
Dinh Độc Lập, Thành phố Hồ Chí Minh, được xếp hạng di tích lịch sử - văn hoá quốc gia đặc biệt năm 2009.(1)
- Di tích kiến trúc được UNESCO công nhận Di sản văn hoá Thế giới
Thành nhà Hồ, Thanh Hoá, được công nhận Di sản văn hoá Thế giới năm 2011(2)
Ngoài ra, công trình, di sản kiến trúc còn có thể phân loại theo các tiêu chí khác như vật liệu xây dựng, giai đoạn lịch sử, tình trạng bảo tồn di tích,...
Câu lệnh thực hành: Em hãy sưu tầm hình ảnh di sản kiến trúc cấp tỉnh, quốc gia, quốc gia đặc biệt tại địa phương mình sinh sống.
(1), (2) Nguồn: Shutterstock
(Trang 14)
EM CÓ BIẾT
Gợi ý cách thực hiện mô hình công trình di sản kiến trúc Khuê Văn Các bằng vật liệu sẵn có(1)
Khuê Văn Các
1. Chuẩn bị tư liệu về công trình cần mô phỏng
2. Chuẩn bị dụng cụ và phác thảo các cấu kiện, bộ phận của công trình đó
3. Cắt các cấu kiện, bộ phận của công trình
4. Vẽ chi tiết từng cấu kiện, bộ phận
5. Lên màu cho từng cấu kiện, bộ phận
6. Lắp ráp các cấu kiện, bộ phận
(1) Nguồn: Thanh Trang
(Trang 15)
7. Hoàn thiện toàn bộ công trình
8. Làm mô hình cảnh quan xung quanh công trình với cây xanh, thảm cỏ, tường bao,...
9. Hoàn thiện mô hình công trình di sản kiến trúc với cảnh quan xung quanh
Câu lệnh thực hành: Hãy mô phòng vẻ đẹp của một công trình, di sản kiến trúc em yêu thích.
(Trang 16)
THẢO LUẬN
Trao đổi với các thành viên trong nhóm một số nội dung sau:
- Giá trị thẩm mĩ và công năng của di sản kiến trúc thể hiện trong sản phẩm mô hình của bạn như thế nào?
- Vẻ đẹp của di sản kiến trúc nói chung và ở sản phẩm mô phỏng của bạn được thể hiện ở những yếu tố nào?
- Theo bạn, trong các yếu tố tác động đến di sản kiến trúc, yếu tố nào nguy hại nhất? Vì sao?
VẬN DỤNG
- Lập thư mục di sản kiến trúc tại địa phương em sinh sống.
- Tìm hiểu và lập danh sách các bước cơ bản để bảo tồn di sản kiến trúc tại địa phương.
- Viết một bài luận giới thiệu, quảng bá về vẻ đẹp của di sản kiến trúc mà em thích.
Gợi ý:
- Di sản kiến trúc đó nằm ở đâu, được hình thành khi nào?
- Di sản kiến trúc đó ra đời nhằm mục đích gì và có ảnh hưởng như thế nào đối với giai đoạn lịch sử đó?
- Những giá trị của di sản kiến trúc đó.
Sản phẩm mĩ thuật của học sinh
Sơ đồ những công trình di sản kiến trúc(1)
CÁC CÔNG TRÌNH DI SẢN KIẾN TRÚC
Địa bàn: Phường Điện Biên, quận Ba Đình, Hà Nội
1. Quảng trường Ba Đình
2. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
3. Đài tưởng niệm Anh hùng liệt sĩ Bắc Sơn
4. Khu Di tích Hoàng thành Thăng Long
5. Cột cờ Hà Nội
6. Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia Chùa Am – Cây Để (Thanh Ninh Tự)
(1) Nguồn: Vũ Trần Thọ
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn