Bài 14: Cấu trúc điều khiển | Tin Học 8 | Chủ đề 5: Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính - Lớp 8 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

(Trang 80)

Sau bài học này em sẽ:

• Thể hiện được cấu trúc tuần tự, rẽ nhánh và lặp ở chương trình trong môi trường lập trình trực quan.

An: Ở lớp 6, chúng ta đã biết cách biểu diễn thuật toán bằng cách sử dụng các cấu trúc điều khiển cơ bản. Trong ngôn ngữ lập trình Scratch, có cách nào để biểu diễn các cấu trúc đó không?

Khoa: Giống như hầu hết các ngôn ngữ lập trình, ngôn ngữ lập trình trực quan như Scratch cũng có các khối lệnh tương ứng với các cấu trúc điều khiển cơ bản.

An: Bạn có thể giới thiệu cho tớ cách biểu diễn các cấu trúc tuần tự, rẽ nhánh và lặp trong Scratch không?

1. CẤU TRÚC ĐIỀU KHIỂN CƠ BẢN

a) Cấu trúc tuần tự

Hình 14.1. Thuật toán sử dụng cấu trúc tuần tự

(Trang 81)

Hình 14.2. Thuật toán sử dụng cấu trúc rẽ nhánh

Hình 14.3. Các cấu trúc rẽ nhánh và đoạn chương trình trong Scratch

(Trang 82)

c) Cấu trúc lặp

Trong trò chơi, việc đoán số không chỉ được thực hiện một lần mà được người chơi thực hiện lặp lại cho đến khi đoán đúng số bí mật. Mỗi khi người chơi đoán sai, máy tính hỏi lại và câu trả lời mới lại được đem ra so sánh với số bí mật.

Lưu ý rằng việc lặp lại chỉ thực hiện khi người chơi đoán sai. Điều đó cũng có nghĩa rằng người chơi đoán đúng là điều kiện kết thúc vòng lặp.

Thuật toán được mô tả bằng cấu trúc lặp như trong Hình 14.4a và được thể hiện trong ngôn ngữ lập trình trực quan bằng khối lệnh “lặp cho đến khi” (Hình 14.4d).

Hình 14.4. Cấu trúc lặp

Cấu trúc điều khiển trong ngôn ngữ lập trình trực quan:

• Cấu trúc tuần tự được thể hiện bằng cách lắp ghép các khối lệnh theo trình tự của các hoạt động, từ trên xuống dưới.

• Cấu trúc rẽ nhánh có hai dạng, dạng khuyết và dạng đầy đủ.

• Cấu trúc lặp có ba dạng: lặp với số lần định trước, lặp vô hạn và lặp có điều kiện kết thúc.

Cấu trúc lặp nào sau đây không được cho trước trong các nhóm lệnh của Scratch?

A. Lặp một khối lệnh với số lần định trước.

B. Lặp một khối lệnh vô hạn lần.

C. Lặp với điều kiện được kiểm tra trước khi thực hiện khối lệnh.

D. Lặp với điều kiện được kiểm tra sau khi thực hiện khối lệnh.

(Trang 83)

2. THỰC HÀNH: XÂY DỰNG TRÒ CHƠI ĐOÁN SỐ

Nhiệm vụ

Lập chương trình trò chơi đoán số như đã được mô tả trong Hoạt động 1.

Hướng dẫn

Bước 1. Tạo các biến

- Tạo biến số bí mật. Em có thể tạo biến mới hoặc đổi tên biến có sẵn “my variable" thành “số bí mật".

- Biến trả lời đã có sẵn trong nhóm lệnh “Cảm biến”.

Bước 2. Tạo khung chương trình

Hình 14.5. Khung chương trình

- Tạo khung chương trình gồm 6 khối lệnh lắp ghép với nhau theo cấu trúc tuần tự, từ trên xuống dưới. Mỗi khối lệnh được kéo từ các nhóm tương ứng như được chỉ dẫn trong Hình 14.5, thả vào vùng kịch bản.

Bước 3. Tạo các biểu thức

- Chọn phép toán và điền các giá trị tương ứng để có biểu thức “lấy ngẫu nhiên từ 1 đến 100".

- Chọn phép so sánh "=" và lắp các biến vào chỗ trống để có biểu thức lôgic “trả lời = số bí mật".

- Lắp ghép các biểu thức trên vào vị trí phù hợp trong khung chương trình (Hình 14.6a).

Hình 14.6. Tạo các biểu thức trong khối lệnh

(Trang 84)

Bước 4. Tạo khối lệnh rẽ nhánh

- Tương tự như bước 2 và bước 3 để tạo khối lệnh rẽ nhánh với điều kiện “trả lời < số bí mật".

- Chọn từ nhóm “Cảm biến" các khối lệnh “hỏi” và lắp vào vị trí phù hợp như Hình 14.6b.

Bước 5. Hoàn thành chương trình

- Lắp khối lệnh rẽ nhánh vào khung chương trình để được chương trình hoàn chỉnh.

- Đối sánh thuật toán được mô tả dưới dạng sơ đồ với chương trình hoàn chỉnh ở Hình 14.7.

Hình 14.7. Chương trình hoàn chỉnh 

LUYỆN TẬP

Em hãy ghép mỗi đoạn lệnh ở hàng trên với kết quả tương ứng mà đoạn lệnh đó vẽ ở hàng dưới trong Bảng 14.1.

Bảng 14.1. Các đoạn lệnh và kết quả thực hiện

(Trang 85)

VẬN DỤNG

1. Em hãy ghép các khối lệnh a, b, c, d vào các vị trí tương ứng 1, 2, 3, 4 ở Hình 14.8 để được thuật toán giải phương trình ax + b = 0 trong ngôn ngữ lập trình Scratch với các giá trị a, b nhập từ bàn phím.

Hình 14.8. Các khối lệnh

2. Ước chung lớn nhất của hai số không thay đổi nếu thay số lớn bằng phần dư trong phép chia của nó cho số bé. Dựa trên nhận xét đó, ước chung lớn nhất của hai số không âm có thể được tính theo thuật toán được biểu diễn bằng sơ đồ khối trong Hình 14.9. Em hãy ghép các khối lệnh Scratch trong Hình 14.10 thành chương trình tính ước chung lớn nhất của hai số nguyên không âm.