(Trang 5)
| Yêu cầu cần đạt – Biết được những hình thức biểu hiện của nghệ thuật điêu khắc qua một số công trình, tác phẩm. – Hiểu về đặc điểm tạo hình tiêu biểu của loại hình nghệ thuật điêu khắc. – Lựa chọn và phân tích được đặc điểm của một tác phẩm điêu khắc yêu thích. – Có ý thức trong thưởng thức một di sản/ tác phẩm điêu khắc. |
KHÁM PHÁ
Điêu khắc là nghệ thuật khai thác hình tượng đa chiều trong không gian (chiều ngang – chiều dọc – chiều sâu). Điêu khắc xuất hiện từ thời kì tiền sử dưới hình thức nghệ thuật thô sơ như tượng và vật trang trí bằng đá. Cùng với sự phát triển của các nền văn minh, các tác phẩm điêu khắc được sáng tạo nhằm thể hiện quan niệm về con người, thế giới theo những cách khác nhau. Tác phẩm điêu khắc không chỉ có chức năng thông tin, thẩm mĩ mà còn làm thay đổi giá trị không gian mà nó xuất hiện. Những tác phẩm điêu khắc thời kì đầu có thể kể đến như những bức tượng gốm nhỏ của nền văn minh Trung Hoa cổ đại, tượng các vị vua của nền văn minh Ai Cập, những bức tượng đá của nền văn minh người Mai-a (Maya) ở khu vực Trung Mỹ.
|
Chiếc kiềng ba chân bằng gốm, cao 6 cm, hình con chim được khai quật trong một ngôi mộ thuộc nền văn hoá Ngưỡng Thiều, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc, có niên đại vào khoảng năm 5 500 – 3 500 TCN (1) |
Tượng một người đàn ông có râu ở Mô-hen-giô Đa-rô (Mohenjo-Daro), nền văn minh khu vực sông Ấn, khoảng thời gian từ năm 2 800 – 1 800 TCN (2) |
--------------------------------
(1) Nguồn: De Agostini qua Getty Images
(2) Nguồn: Bảo tàng quốc gia Karachi, Pakistan
(Trang 6)
|
Bốn bức tượng Ram-xeo II được tạo trước đền thờ A-bu Sim-beo, hoàn thành khoảng năm 1 265 TCN (1) | Nền văn minh Ai Cập cổ đại còn lưu giữ những tác phẩm điêu khắc lớn như tượng Nhân sư (Sphinx) trước kim tự tháp Kha-phơ (Khafre); bốn tượng Ram-xeo (Ramesses) II được tạc thẳng vào vách đá trước đền thờ A-bu Sim-beo (Abu Simbel), cũng như rất nhiều những tượng vừa và nhỏ được làm tinh xảo và đặc sắc như: tượng đồng vương hậu Ca-rô-ma-ma (Karomama), tượng gỗ Sai-khơ eo Bê-lét (Sheikh el-Beled), phù điêu đá vôi Ti-gra-nê Pát-ha (Tigrane Pasha) và phù điêu trên đá tô màu trong đền thờ Xet-ti (Seti) I ở A-bi-đót (Abydos). |
|
| Nghệ thuật của nền văn minh Hy Lạp cổ đại có ảnh hưởng đến nền văn hoá của nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là trong lĩnh vực điêu khắc. Những di sản mĩ thuật điêu khắc thời kì này được tìm thấy thường bằng chất liệu đá cẩm thạch và đồng, thể hiện hình tượng các vị thần, anh hùng, sinh vật thần thoại,... Nhiều di sản của nền văn minh của người Mai-a, một bộ tộc người Anh-điêng (Indians) sinh sống ở Hôn-đu-rát (Honduras), Goa-tê-ma-la (Guatemala) và khu vực đông nam Mê-hi-cô (Mexico) còn xuất hiện trong hang đá, tượng các vị thần, tượng người bằng đất nung, những bức phù điêu bằng đá ba mặt ở Bô-nam-pác (Bonampak), Mê-hi-cô, đã cho thấy nghệ thuật điêu khắc của người Mai-a đã đạt đến sự hài hoà trong bố cục và kết cấu. Hình người nữ ngồi, khoảng thế kỉ 6 – 9, tìm thấy ở hòn đảo Giai-na (Jaina), Cam-pê-chê (Campeche), Mê-hi-cô (2) |
Tượng thần Vệ Nữ thành Mi-lô (Milo), chất liệu đá cẩm thạch, có niên đại vào khoảng năm 130 TCN (3) |
Em biết đến những di vật, tác phẩm điêu khắc tiêu biểu ở nền văn hoá nào trên thế giới?
.....................................
(1) Nguồn: doleesi
(2) Nguồn: Viện bảo tàng Mĩ thuật Metropolitan, Hoa Kỳ
(3) Nguồn: Bảo tàng Louvre, Pháp
(Trang 7)
| Nghệ thuật tạo hình truyền thống ở Việt Nam xuất hiện từ những hình chạm, khắc trên vách hang đá thời kì Văn hoá Hoà Bình ở Hoà Bình, Quảng Bình, Thái Nguyên cho đến nền văn hoá Đông Sơn (niên đại khoảng năm 800 – 200 TCN) kéo dài trong địa bàn như: Phú Thọ, Yên Bái, Hoà Bình, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh,... mà trung tâm là khu vực Đền Hùng, cũng như các di sản mĩ thuật còn được lưu giữ thể hiện những giá trị đặc sắc qua chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Bản đúc lại bằng thạch cao hình khắc trên vách đá hang Đồng Nội, văn hoá Hoà Bình, khoảng 10 000 năm TCN, Lạc Thuỷ, Hoà Bình (1)
Di vật đất nung tại tháp Chăm, khoảng thế kỉ 7 đến 14, khu di tích Mỹ Sơn, Quảng Nam (3) |
Tượng đồng hai người cõng nhau, Đông Sơn, Thanh Hoá (2)
Phù điêu gỗ, đình Chu Quyến, khoảng thế kỉ 17, Ba Vì, Hà Nội (4) |
-------------------------
(1) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(2) Nguồn: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia
(3), (4) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 8)
Điêu khắc hiện đại Việt Nam được hình thành trên cơ sở chú trọng đào tạo nghệ sĩ trong một nền nghệ thuật mới, phát huy truyền thống dân tộc trên cơ sở hệ thống phương pháp kĩ thuật theo thời đại, tạo bước chuyển từ truyền thống sang hiện đại. Nhân vật được tạo hình với cấu trúc vững chắc, kết hợp giữa diễn tả và gợi tả nhằm phản ánh hiện thực, tạo nên một hướng đi mang đặc trưng riêng. Theo thời gian, nghệ thuật điêu khắc ở Việt Nam đã có sự vận động, tạo ra sự thay đổi cả về chất liệu, cách thể hiện và thị hiếu trong thưởng thức.
 Phạm Mười, Cô gái vót chông, 1969, tượng thạch cao (2) |
Phạm Gia Giang, Hạnh phúc, 1939, phù điêu sơn đắp (1)
Phạm Văn Hạng, Tượng đài Mẹ dũng sĩ Thanh Khê (Mẹ Nhu), 1985, tượng đồng (3)
|
Em biết đến những di vật, tác phẩm điêu khắc tiêu biểu ở Việt Nam thời kì nào?
-----------------------
(1), (2) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(3) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 9)
NHẬN BIẾT
– Một số hình thức biểu đạt của khối
+ Khối nổi – khối chìm (khối dương – khối âm)
|
Phù điêu người đánh xe ngựa, khoảng thế kỉ thứ 6 TCN (1) | Khối nổi (khối dương) là khối được đắp lên từ mặt phẳng của vật thể như những hoa văn, hình thể trang trí trên phù điêu. Khối chìm (khối âm) là khối được đục, khoét sâu vào vật thể. Sự tác động của ánh sáng vào các khối nổi hay chìm theo các chiều, hướng khác nhau sẽ tạo nên hiệu quả thẩm mĩ, cảm xúc nghệ thuật khác nhau. Tuy vậy, hình thức biểu đạt của khối chỉ là phương tiện, còn tuỳ thuộc vào tài năng, cá tính sáng tạo của mỗi nghệ sĩ sẽ tạo nên những tác phẩm mang nét riêng. |
Phù điêu tại tháp Chiên Đàn, thành phố Tam Kỳ, Quảng Nam (2)
Sưu tầm hình ảnh phù điêu ở trong những di tích lịch sử – văn hoá tại địa phương.
-----------------------
(1) Nguồn: Faraways
(2) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 10)
| + Khối cứng – khối mềm: Khối cứng là khối có những cạnh là đoạn thẳng, có góc cạnh. Khối cứng tạo cho người xem cảm giác vững chắc. |
Đào Châu Hải, Hình thể 2, tượng đa chất liệu (1) |
Khối mềm là những khối có hình dáng lỗi, lõm, tạo cảm giác nhịp điệu và tiết tấu của khối luôn thay đổi.
Điêu khắc của người Mô-chê (Moche), nền văn hoá Indians, Nam Mỹ) (2)
Dùng đất nặn tạo một vật có khối cứng, khối mềm.
---------------------------
(1) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(2) Nguồn: Bảo tàng Châu Mỹ, Madrid, Tây Ban Nha
(Trang 11)
+ Khối động – khối tĩnh:
Khối động là khối có các thành phần cấu tạo như đường nét, hình, khối mang những độ chênh lệch về tính chất và kích thước giữa chúng với nhau để tạo nên những góc xiên với mặt nằm ngang (1).
Nguyễn Văn Lý, Nữ du kích miền Nam, 1958, tượng thạch cao (2)
| Khối tĩnh có tỉ lệ giữa các cạnh và hình dáng cấu tạo tương đối cân bằng, không có sự chuyển hướng đột ngột. |
Hứa Tử Hoài, Song sli, 1983, tượng gỗ (3) |
Dùng đất nặn tạo một vật có khối tĩnh, khối động.
-------------------
(1) Nguồn: Đặng Thị Bích Ngân, Từ điển thuật ngữ Mĩ thuật phổ thông, NXB Mĩ thuật, 2012, tr.84
(2), (3) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(Trang 12)
EM CÓ BIẾT:
Trong nghệ thuật điêu khắc, nghệ sĩ sử dụng tư duy thẩm mĩ và sự khéo léo để nhào nặn, tạo tác từ những vật liệu thô, làm nên những tác phẩm có tính thẩm mĩ có chủ đích. Ý tưởng sáng tạo của các nghệ sĩ đã đem đến những biểu cảm khác nhau trên cùng một loại vật liệu như tạo một khối đá “im lìm" trong không gian hay một bức tượng với dáng vẻ trông như đang chuyển động. Sự “tĩnh lặng” hay cảm giác về sự “chuyển động” của một tác phẩm điêu khắc chính là việc nghệ sĩ đã sử dụng một cách tài tình những hình thức biểu đạt của khối, cũng như kết hợp các yếu tố như diện, hướng, lớp (thể hiện bởi các thủ pháp kĩ thuật nhằm khai thác tối ưu ánh sáng cho biểu cảm trên khối) và tiết tấu, nhịp điệu, tương phản (tổ hợp của hình khối),... để tạo nên không gian và dẫn dắt thị giác người xem theo những chủ đích sáng tác. Ngoài ra, các yếu tố lớp, nhịp điệu và tiết tấu của khối cũng tạo ra sự biến đổi theo thời gian và không gian được biểu đạt trên tác phẩm.
Có thể thấy rằng, cảm giác về sự chuyển động là một yếu tố quan trọng trong sáng tạo tác phẩm điêu khắc. Bên cạnh những tác phẩm điêu khắc thể hiện trạng thái tĩnh trong sự cân đối hoàn toàn là những tác phẩm cho những cảm giác về sự chuyển động. Trong tác phẩm của mình, các nhà điêu khắc có thể tạo ra ảo giác của sự chuyển động theo nhiều cách như: uốn cong hình thể, tạo hình lệch nghiêng hẳn về một phía hay sử dụng những đường nét có tính định hướng trên hình thể để dẫn dắt thị giác theo nhiều hướng, tạo nên cảm giác về một sự chuyển động.
Nguyễn Hải, Thánh Gióng, 1973, tượng đồng(1)
Tượng Gióng có cấu trúc tháp, đối xứng theo trục chính diện, với bốn chân ngựa choãi tạo thế vững chắc và đỉnh là chân dung Thánh Gióng. Cách tạo khối của tượng dạng xoắn, có nhiều chiều vặn, xoay nên tạo cảm giác về sự chuyển động theo các chiều, hướng không gian khác nhau. Cách tạo hình này xuất hiện theo trục từ trên xuống hay từ trái qua phải thể hiện sự thống nhất cao trong tác phẩm. Với tạo hình của tác phẩm có cấu trúc chặt chẽ, thể hiện hình tượng theo cách riêng đã tạo nên dáng vẻ của tác phẩm một cách độc đáo, dù ở thế tĩnh nhưng cho cảm nhận về sự cuộn trào, hào khí đối với người xem.
------------------
(1) Nguồn: Cục Mĩ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm
(Trang 13)
| – Một số thể loại trong điêu khắc Thể loại điêu khắc là những hình thức biểu hiện cơ bản của điêu khắc vừa chịu ảnh hưởng khách quan của đối tượng cần phản ánh vừa bị chi phối bởi quyết định của nghệ sĩ sẽ quyết định kích thước, chất liệu, ngôn ngữ biểu hiện trong một tác phẩm. Việc phân chia thể loại điêu khắc mang tính tương đối và được xác định bởi đặc điểm đối tượng, ý đồ và phương pháp thể hiện tác phẩm của tác giả. Theo đó, trong nghệ thuật điêu khắc gồm có ba thể loại chính: + Phù điêu: là khái niệm chỉ những tác phẩm điêu khắc được thực hiện bằng hình thức đắp nổi hoặc khoét lõm; trong đó chiều dài, chiều rộng là cố định, còn phần nổi và chìm phụ thuộc vào ý tưởng sáng tạo hoặc chủ đích cần biểu đạt trong một cảnh quan nhất định. Các biểu hiện |
Trần Thị Hồng, Nông dân, 1989, phù điêu đồng (1) |
Đặc điểm của phù điêu là triển khai bố cục trên mặt phẳng nên cần có sự nhịp nhàng về đường nét, phong phú về hình khối, cũng như chú ý đến các mảng đặc, mảng trống và cách diễn tả đường nét sao cho có tính trang trí cao để tổng thể không bị vụn vặt hay tạo cảm giác chật chội, gò bó.
Phạm Gia Giang, Đường phố, 1937, phù điêu thạch cao (2)
------------------------
(1), (2) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(Trang 14)
+ Tượng: là khái niệm chỉ những tác phẩm điêu khắc được tạo tác bởi các hình thức như: tạc, nặn, đúc,... và nhận diện bởi ba yếu tố: khối – chất liệu – không gian (chiều ngang – chiều dọc – chiều sâu).
|
I-xa-mư Nô-gư-chi (Isamu Noguchi), |
Hen-ri Xpen-xơ Mo (Henry Spencer Moore), |
+ Tượng đài: là công trình văn hoá nghệ thuật biểu hiện nội dung tư tưởng và tinh thần thời đại, mang hình thái xã hội đương thời, được thể hiện bằng chất liệu bền vững, là bộ phận cấu thành của không gian kiến trúc đô thị và cảnh quan thiên nhiên, có quy mô và hình thức nghệ thuật hoành tráng, tác động đến nhận thức của xã hội (3).
Vũ Ngọc Thành, Tượng đài Chiến thắng Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk (4)
--------------------
(1) Nguồn: archive.noguchi.org/Detail/artwork/7193
(2) Nguồn: tate.org.uk/art/artworks/moore-recumbent-figure-n05387
(3) Nguồn: Quyết định số 05/2000/QĐ – BVHTT ngày 29 – 3 – 2000 của Bộ trưởng Bộ Văn hoá – Thông tin
(4) Nguồn: Nguyễn Tuấn Anh
(Trang 15)
EM CÓ BIẾT:
Tượng và phù điêu là hai loại hình truyền thống trong nghệ thuật điêu khắc. Đặc trưng của điêu khắc là khối, diện, nét,... và có nhiều hình thức biểu đạt, nguyên lí tạo hình khác nhau như tiết tấu, nhịp điệu, tương phản,... để thể hiện dụng ý nghệ thuật, qua đó tạo nên cảm xúc thẩm mĩ khi thưởng thức. Không gian trưng bày của một tác phẩm điêu khắc có thể là một không gian riêng tư như góc nhà, phòng trưng bày, triển lãm nhưng cũng có thể là một không gian công cộng như vườn hoa, công viên, quảng trường hay ngay giữa các đại lộ.
Trong thời kì cổ đại, nghệ thuật điêu khắc đã phát triển và có những tác phẩm đa dạng về chất liệu, đối tượng thể hiện ở các nền văn minh như: Lưỡng Hà, Ai Cập, Hy Lạp, Trung Hoa, lưu vực sông Ấn, Trung Mỹ,... Mục đích ban đầu của các bức tượng, phù điêu nhằm mô phỏng thần linh, linh vật được đặt ở những nơi thuận tiện cho việc quan sát, chiêm ngưỡng hay thờ cúng.
|
Hăng-ri-Rô-be-Mác-xel Đuy-săng (Henri-Robert-Marcel Duchamp), Bánh xe đạp (Bicycle Wheel), đa chất liệu, 1913 (1) | Sang thời kì hiện đại, tác phẩm điêu khắc không chỉ còn trong phạm vi phục vụ đời sống tín ngưỡng tôn giáo mà đã từng bước phá vỡ những nguyên tắc đã tồn tại hàng nghìn năm. Nhiều tác phẩm điêu khắc hiện đại đã khai thác những chất liệu phổ biến đề tài gần gũi với công chúng, phản ánh hơi thở của thời đại theo cách riêng, thoát khỏi những ràng buộc và quan niệm. Đây là cái đích cuối cùng của nghệ thuật hướng đến sự sáng tạo không hạn định. Những trường phái mĩ thuật mới có ảnh hưởng nhất định đến mỗi giai đoạn có thể kể đến như: – Tân cổ điển (Neo Classicism); – Lãng mạn (Romanticism); – Hiện thực (Realism); – Ấn tượng (Impressionism); – Dã thú (Fauvism); – Siêu thực (Surrealism); – Kết cấu (Constructivism); – Tượng trưng (Symbolism); – Sắp đặt (Installation Art);... ----------------- (1) Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York, Hoa Kỳ |
(Trang 16)
THẢO LUẬN
Trao đổi với bạn theo các nội dung sau:
– Ý nghĩa và vai trò của nghệ thuật điêu khắc trong đời sống.
– Viết đoạn văn thể hiện hiểu biết của em về nghệ thuật điêu khắc Việt Nam.
EM CÓ BIẾT:
Ngày nay, nghệ thuật điêu khắc sử dụng đa dạng về chất liệu và cách tạo hình. Nhiều tác phẩm điêu khắc do các nghệ sĩ thuộc nhiều lĩnh vực thực hiện, được tạo nên từ những vật liệu sẵn có và phản ánh đa dạng đối tượng. Điều này góp phần đưa nghệ thuật đến gần hơn với cuộc sống.
|
Páp-lô Pi-cát-xô (Pablo Picasso), Người phụ nữ với những chiếc lá (Woman with leaves), 1934, tượng bìa nhúng thạch cao ướt (1) |
Điêu khắc ở bến cảng ở Mác-xây (Marseille), Pháp, tượng đồng (2) |
|
Um-béc-tô Bô-chi-ô-ni (Umberto Boccioni), Các hình thức liên kết trong không gian (Unique Forms of Continuity in Space), 1913, tượng đồng (3) |
Cô-xta Va-rốt-xô (Kostas Varotsos), Người chạy (Dromeas), A-then (Athens), Hy Lạp, 1994, tượng sắt và kính (4) |
VẬN DỤNG
Lựa chọn và phân tích đặc điểm của một tác phẩm điêu khắc em yêu thích.
-----------------
(1) Nguồn: Hyperallergic.com
(2) Nguồn: ilchaos.com/i-viaggiatori-di-bruno-catalano-corsari-nostalgici-di-mari-e-cittal/
(3) Nguồn: Wikipedia
(4) Nguồn: Aleksandar Todorovic
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn