Bài 8: Năng động, sáng tạo | Giáo Dục Công Dân 9 - Lớp 9 - Giáo Dục Việt Nam

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Nhà bác học Ê-đi-xơn

Vào năm 12 tuổi, Ê-đi-xơn(1) đã phải thôi học ở trường tiểu học, suốt ngày đi bán báo kiếm thêm tiền lo cho sinh hoạt của gia đình. Một buổi tối, khi đi làm về, Ê-đi-xơn đã nhìn thấy mẹ đang quẳn quại trên giường. Thầy thuốc nói : "Mẹ câu vị đau ruột thừa cấp tính, cần phải mổ ngay không thể chậm trễ". Song vì nhà nghèo không có tiền để chữa bệnh ở bệnh viện, mà ở nhà thì trời tối quá, nếu chị dựa vào ánh sáng của mấy ngọn nến thì không đủ sáng để thầy thuốc tiến hành ca mổ. Thương mẹ, Ê-đi-xơn suy nghĩ rất lung (2) và rồi bỗng cậu nghĩ ra cách thực hiện ý tưởng đó.

Ê-đi-xơn tháo cánh cửa gương ở tủ quần áo ra chạy sang hàng sớm mượn về mấy tấm gương lớn, một số nên và đèn dầu. Cậu đặt các tấm gương xung quanh giường mje và đặt các ngọn nên, đèn dầu trước gương, điều chỉnh vị trí đặt chúng cho ánh sáng tập trung để thầy thuộc mổ cho mẹ mình. Nhờ có đủ ánh sáng, ca mổ tiến hành một cách thuận lợi. Mẹ Ê-đi-xơn đã được cứu sống.

Về sau, nhờ năng động sáng tạo, Ê-đi-xơn đã tìm tòi, sáng chế ra đèn điện và nhiều phát minh có giá trị khác như máy ghi âm, điện thoại, máy chiếu phim, tàu điện... Đó là những bước ngoặt lớn trong lịch sử văn minh của loài người.

(Theo Nhà bác học và án tử hình, NXB Thanh niên, Hà Nội, 1992)

--------------------------------------

(1) Tô-mát Ê-đi-xơn (1847 - 1931) : Nhà phát minh vĩ đại người Mĩ.

(2) Suy nghĩ rất lung là tập trung suy nghĩ cao độ.

2. Lê Thái Hoàng một học sinh nặng động, sáng tạo

Nhắc đến thành tích của đội tuyển Việt Nam khi tham dự các kì thi toán quốc tế, nhiều người hẳn vẫn chưa quên hình ảnh cậu học sinh Việt Nam nhỏ nhắn - người đã vinh dự được đích thân Tổng thống nước Cộng hòa Ru-ma-ni trao Huy chương Vàng quốc tế lần thứ bốn mươi, tổ chức tại Bu-ca-rét vào tháng 7-1999. Đó Lê Thái Hoàng, học sinh lớp 12A, khối phổ thông chuyên Toán, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Có được thành tích đáng tự hào ấy là nhờ sự say mê và ý chí quyết tâm cao trong học tập của Hoàng. Ngoài những  giờ hoc trên lớp, Hoàng luôn tự tìm tòi, nghiên cứu để tìm cách giải Toán mới hơn, nhanh hơn. Làm hết đề toán ở nhiều loại báo trong nước và nước ngoài sưu tầm được, Hoàng còn đến thư viện tìm những đề thi Toán quốc té, phô-tô-cop-pi lại, về nhà tự dịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Gặp những bài Toán khó, Hoàng thường thức đến một, hai giờ sáng, tìm bằng được lời giải mới thôi.

Niềm say mê cùng sự chủ động, sáng tạo trong học tập của Hoàng đã mang lại thành tích xứng đáng. Năm 1998, Lê Thái Hoàng đoạt giải nhì kì thi Toán quốc gia và Huy chương Đồng trong kì thi Toán quốc tế lần thứ 39 tại Đài Loan. Tháng 3 - 1999 Hoàng đoạt Huy chương Vàng tại cuộc thi "Ô-lim-píc trong kì thi Toán quốc tế lần thứ 40 tổ chức tại Ru-ma-no, Hoàng đã cùng đội tuyển Việt Nam vươn lên đứng thứ hai trên thế giới.

Trong những kì thi đó, niềm vui lớn nhất của Hoàng chính là những thành tích mà đội tuyển Việt Nam đem về cho đất nước.

Gợi ý

a) Em có nhận xét gì về việc làm của Ê-đi-xơn và Lê Thái Hoàng trong những câu chuyện trên ? Hãy tìm những chi tiết trong truyện thể hiện tính năng động, sáng tạo của họ.

b) Theo em, những việc làm đó đã đem lại thành quả gì cho Ê-đi-xơn và Lê Thái Hoàng ?

c) Năng động, sáng tạo có ý nghĩa thế nào trong thời đại ngày nay ?

II. NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Năng động là tích cực, chủ động, dám nghĩ, dám làm.

Sáng tạo là say mê nghiên cứu, tìm tòi để tạo ra những giá trị mới về vật chất, tinh thần hoặc tìm ra cái mới, cách giải quyết mới mà không bị gò bó phụ thuộc vào những cái đã có.

Người năng động, sáng tạo là người luôn say mê, tìm tòi, phát hiện và linh hoạt xử lí các tình huống trong học tập, lao động, công tác... nhằm đạt kết quả cao.

2. Năng động, sáng tạo là phẩm chất rất cần thiệt của người lao động trong xã hội hiện đại. Nó giúp con người có thể vượt qua những ràng buộc của hoàn cảnh, rút ngắn thời gian để đạt được mục đích đã đề ra một cách nhanh chóng và tốt đẹp.

Nhờ năng động, sáng tạo mà con người làm nên những kì tích vẻ vang, mang lại niềm vinh dự cho bản thân, gia đình và đất nước.

3. Năng động, sáng tạo là kết quả của quá trình rèn luyện siêng năng, tích cực của mỗi người trong học tập, lao động và cuộc sống.

Để trở thành người năng nộng, sáng tạo, mỗi học sinh cần tim ra cách học tập tốt nhất cho mình và cần tích cực vận dụng những điều đã biết vào cuộc sống.

III. BÀI TẬP

1. Theo em, những hành vi nào sau đây thể hiện tính năng động, sáng tạo hoặc không năng động, sáng tạo ? Vì sao ? 

a) Trong giờ học các môn khác, Nam thường đem bài tập Toán hoặc bài tập Tiếng Anh ra làm ;

b) Ngồi trong lớp, Thắng thường chú ý nghe thầy cô giảng bài, khi có điều gì không hiểu là Thắng mạnh dạn hỏi ngay ;

c) Trong học tập, bao giờ An cũng chỉ làm theo những điều thầy cô đã nói ;

d) Vì hoàn cảnh gia đình quá khó khăn nên anh Văn cho rằng mình cần phải làm bất cứ cách nào để tăng thêm thu nhập ;

đ) Sau khi đã cân nhắc và bàn bạc kĩ lưỡng, ông Thận quyết định xin vay vốn ngân hàng để đầu tư sản xuất ;

e) Mặc dù trình độ học vấn không cao, song ông Lũy luôn tự tìm tòi học hỏi để tìm ra cách làm riêng của mình ;

g) Đang là sinh viên, song anh Quang thường hay bỏ học để làm kinh tế thêm ;

h) Khi tìm hiểu bất cứ vấn đề gì, Minh thường đặt câu hỏi "vì sao" và trao đổi lại với thầy cô, bạn bè hoặc tìm đọc thêm những sách báo có liên quan để tìm lời giải đáp.

2. Em tán thành hay không tán thành với những quan điểm nào sau đây ? Vì sao ?

a) Học sinh nhỏ tuổi chưa thể sáng tạo được ;

b) Năng động, sáng tạo là phẩm chất riêng của những thiên tài ;

c) Chỉ hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh mới cần có sự năng động ;

d) Năng động, sáng tạo là phẩm chất cần có của con người trong nền kinh tế thị trường ;

đ) Người càng năng nộng, sáng tạo thì càng vất vả ;

e) Năng động, sáng tạo là phẩm chất cần có của người lao động trong mọi thời đại.

3. Trong những hành vi dưới đây, hành vi nào thể hiện tính năng động, sáng tạo ?

a) Dám làm mọi việc để đặt được mục đích của mình ;

b) Dám làm những việc khó khăn mà người khác né tránh ;

c) Biết suy nghĩ để tìm ra nhiều cách giải quyết khác nhau trong học tập và trong công việc ;

d) Có ý kiến riêng và biết bày tỏ ý kiến riêng của mình ;

đ) chỉ làm theo những điều đã được hướng dẫn, chỉ bảo.

4. Em hãy tìm hiểu và giới thiệu một tấm gương năng động, sáng tạo của các bạn học sinh trong lớp, trong trường hợp hoặc ở địa phương em.

5. Vì sao học sinh phải rèn luyện tính năng động, sáng tạo ? Để rèn luyện đức tính đó cần phải làm gì ?

6. Hãy nếu một khó khăn mà em đã gặp phải trong học tập hoặc trong cuộc sống và tự xây dựng kế hoạch để khắc phục khó khăn đó. (Khó khăn gì ? Em cần đến sự giúp đỡ của những ai ? Giúp đỡ những gì ? Dự kiến thời gian để khắc phục xong khó khăn đó...).

7. Em hãy sưu tầm một số câu tục ngữ, ca dao hoặc danh ngôn nói về tính năng động, sáng tạo