Nội Dung Chính
Trang 13
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
Lựa chọn được mô hình trồng trọt theo tiêu chuẩn VietGAP thích hợp cho một số loại cây trồng phổ biến.
Câu hỏi
Theo em, những loại cây trồng nào đã được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP
I – MÔ HÌNH SẢN XUẤT LÚA THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP TRỒNG TRỌT
Sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP đã được áp dụng rộng rãi trên cả nước, mô hình này giúp nông dân hạn chế chi phí vật tư đầu vào, lúa gạo có chất lượng cao và an toàn, bảo vệ được sức khoẻ cho con người và môi trường sinh thái.
1. Lập hồ sơ ghi chép
Sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP cần ghi chép và lưu trữ hồ sơ đầy đủ theo quy định chung của VietGAP trồng trọt.
2. Đánh giá và lựa chọn vùng sản xuất
Vùng sản xuất được chọn để trồng lúa theo tiêu chuẩn VietGAP phải phù hợp với quy hoạch sản xuất tại địa phương, có điều kiện sinh thái phù hợp với cây lúa, đất trồng và nước tưới phải đảm bảo theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt (Hinh 13.1).
Hình 13.1. Cánh đồng sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt
Trang 57
Khám phá
Em hãy nêu các căn cứ đánh giá để lựa chọn vùng sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP. Ý nghĩa của các căn cứ đó là gì?
Khu vực sản xuất lúa VietGAP cần giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm khói, bụi, chất thải, hoá chất độc hại từ hoạt động giao thông, công nghiệp, làng nghề, khu dân cư, bệnh viện, khu chăn nuôi, cơ sở giết mổ, nghĩa trang, bãi rác và các hoạt động khác.
Khu vực sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt phải có tên hoặc mã số cho từng địa điểm.
3. Chuẩn bị giống
Giống lúa sử dụng cho sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP phải có nguồn gốc rõ ràng và phải nằm trong danh mục giống cây trồng được phép sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. Phải là giống lúa cấp nguyên chủng hoặc xác nhận.
Ưu tiên sử dụng các giống lúa có năng suất cao, chất lượng tốt, kháng sâu, bệnh.
4. Chuẩn bị đất trồng
Đất trồng lúa theo tiêu chuẩn VietGAP có thể được làm thủ công hay bằng máy, tuy nhiên cần phải giám sát chặt chẽ để đảm bảo không được gây ô nhiễm trong quá trình làm đất.
5. Gieo trồng và chăm sóc
Gieo trồng
Gieo trồng vào chính vụ, hạt giống được xử lí nguồn bệnh trước khi ngâm ủ, nếu sử dụng chế phẩm hoa học để xử lí hạt giống thì cần sử dụng chế phẩm trong danh mục cho phép và có ghi chép đầy đủ thông tin theo quy định.
Có thể áp dụng kĩ thuật làm mạ ruộng, mạ trên nền cứng, mạ khay. Cấy mạ non, tuổi mạ từ 2 lá đến 4 lá, cấy thưa để cây sinh trưởng tốt và hạn chế sâu, bệnh hại.
Tưới nước
Nước tưới cần đảm bảo theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt, lựa chọn nguồn nước không bị ô nhiễm. Hằng năm, cần đánh giá các nguy cơ gây ô nhiễm nguồn nước tưới cho lúa.
Phân bón
Chỉ sử dụng các loại phân bón thuộc danh mục phân bón được cấp phép sử dụng và kinh doanh tại Việt Nam.
Ưu tiên sử dụng phân bón hữu cơ đã qua xử lí, các loại phân bón ít gây ô nhiễm môi trường. Không bón trực tiếp các loại phân chuồng chưa qua xử lí.
Phòng trừ sâu, bệnh hại
Thực hiện nguyên tắc phòng là chính thông qua việc chủ động ngăn chặn tối đa sự lây nhiễm nguồn bệnh từ bên ngoài vào vùng sản xuất; ưu tiên sử dụng giống lúa kháng sâu, bệnh; ưu tiên áp dụng phương pháp quản lí dịch hại tổng hợp (IPM).
Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hoá học khi sâu bệnh đã bùng phát, các loại thuốc sử dụng phải thuộc danh mục thuốc bảo vệ thực vật được cấp phép sử dụng và kinh doanh tại Việt Nam.
Thu gom bao bị thuốc bảo vệ thực vật và xử lí theo quy định về chất thải nguy hại. Tuyệt đối không tái sử dụng bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật.
Khám phá
Hãy nêu một số điểm cần lưu ý trong quá trình gieo trồng, chăm sóc lúa theo tiêu chuẩn VietGAP.
Trang 58
6. Thu hoạch và sơ chế
Các thiết bị, dụng cụ, bao bì tiếp xúc trực tiếp với lúa phải có chất liệu an toàn, vệ sinh sạch sẽ và bảo trì thường xuyên sau mỗi lần sử dụng.
Thu hoạch lúa khi có khoảng 85% – 90% hạt lúa chín vàng, chọn lúc thời tiết khô ráo, đảm bảo thời gian cách li sau khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Sau khi thu hoạch, lúa được làm khô ngay bằng cách phơi nắng tự nhiên hoặc sấy bằng máy, độ ẩm bảo quản thích hợp từ 12% đến 13%.
7. Bảo quản và vận chuyển
Đựng lúa trong bao bì hoàn toàn mới hoặc đã được giặt sạch, phơi khô. Kho bảo quản phải đảm bảo khô, thoáng.
Gạo theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt cần được xay xát bằng máy riêng, không lẫn với máy xay xát gạo thường. Gạo được dán nhãn hoặc logo của sản phẩm VietGAP trồng trọt theo quy định.
Làm sạch phương tiện vận chuyển lúa, gạo trước khi sử dụng. Không vận chuyển chung với hàng hoá có khả năng gây ô nhiễm tới lúa, gạo.
8. Quản lí rác thải, chất thải
Thực hiện quản lí rác thải, chất thải theo yêu cầu đối với quá trình sản xuất VietGAP trồng trọt.
II – MÔ HÌNH SẢN XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP TRỒNG TRỌT
1. Lập hồ sơ ghi chép
Sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP cần ghi chép và lưu trữ hồ sơ đầy đủ theo quy định chung của VietGAP trồng trọt.
2. Đánh giá và lựa chọn vùng sản xuất
Vùng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt phải được khảo sát, đánh giá sự phù hợp giữa điều kiện sản xuất thực tế với quy định về sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt. Trong đó đặc biệt chú ý một số điểm sau:
– Đất cao, thoát nước thích hợp với sự sinh trưởng của rau.
– Cách li với khu vực có chất thải công nghiệp và bệnh viện ít nhất 2 km, với chất thải sinh hoạt thành phố ít nhất 200 m.
– Đất không được có tồn dư hoá chất độc hại.
Thông tin bổ sung
Trồng rau theo tiêu chuẩn VietGAP có thể tiến hành trên nhiều loại vườn trồng như vườn trồng truyền thống (trồng trên đất tự nhiên), vườn trồng có mái che đơn giản, vườn trồng có mái che và lưới chắn côn trùng (Hình 13.2), vườn trồng hiện đại (nhà kính), vườn trồng thuỷ canh.
Trang 59
Hình 13.2. Vườn trồng rau có mái che và lưới chắn côn trùng đạt tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt
Khám phá
Em hãy nêu các tiêu chí đánh giá để lựa chọn vùng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Ý nghĩa của các tiêu chỉ đó là gi?
3. Chuẩn bị giống
Giống phải có nguồn gốc rõ ràng, nếu là giống nhập nội phải qua kiểm dịch.
Chỉ gieo trồng các loại giống tốt và trồng cây con khoẻ mạnh, không mang nguồn sâu, bệnh. Hạt giống trước khi gieo cần được xử lí hoá chất hoặc nhiệt để tiêu diệt nguồn sâu, bệnh.
4. Chuẩn bị đất trồng
Đất trồng rau theo tiêu chuẩn VietGAP có thể được làm thủ công hay bằng máy, tuy nhiên cần phải giám sát chặt chẽ để đảm bảo không được gây ô nhiễm trong quá trình làm đất. Cần lên luống trồng rau để thuận lợi cho việc chăm sóc và thu hoạch. Tuỳ thuộc vào từng loại rau mà lên luống với kích thước phù hợp.
5. Gieo trồng và chăm sóc.
Gieo trồng
Tuỳ vào từng loại rau mà có thể gieo bằng hạt hoặc trồng bằng cây con. Khi gieo trồng cần đảm bảo mật độ và độ nông sâu phù hợp với từng loại rau để đảm bảo cho cây sinh trưởng, phát triển tốt nhất.
Tưới nước
Đa số các loại rau có hàm lượng nước cao (lên tới 90%). Do đó, việc lựa chọn nước tưới cho rau như thế nào cũng sẽ có tác động không nhỏ tới chất lượng của sản phẩm.
Có thể sử dụng nước giếng, nước sông hoặc ao hồ không bị ô nhiễm để tưới cho rau. Một số loại rau như mùi hay xà lách,... cần sử dụng nước giếng khoan để tưới.
Khi pha các loại phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật cần sử dụng nước sạch.
Bón phân
Các loại phân bón được sử dụng phải nằm trong danh mục sản phẩm được sản xuất, kinh doanh và sử dụng đang có hiệu lực tại Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn ban hành.
Trang 60
Không được sử dụng phân chuồng tươi hoặc phân chuồng pha loãng với nước để tưới rau. Cần kết thúc bón phân 15 ngày trước khi thu hoạch.
Khám phá
Theo em, việc kết thúc bón phân 15 ngày trước khi thu hoạch rau trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP có ý nghĩa gì?
Phòng trừ sâu, bệnh hại
Thực hiện tốt nguyên tắc phòng là chính bằng các biện pháp như thường xuyên vệ sinh đồng ruộng, ưu tiên áp dụng các biện pháp quản lí dịch hại tổng hợp IPM, luân canh cây trồng hợp lí, sử dụng giống tốt, chống chịu sâu, bệnh và sạch bệnh, chăm sóc theo yêu cầu sinh lí của cây để tạo cây khoẻ.
Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi thật cần thiết và theo các yêu cầu sau:
– Không sử dụng loại thuốc cấm sử dụng cho rau.
– Chọn thuốc bảo vệ thực vật có hàm lượng hoạt chất thấp, ít độc hại với thiên địch, các động vật khác và con người.
– Ưu tiên sử dụng các thuốc bảo vệ thực vật sinh học (chế phẩm vi sinh và thảo mộc).
Khám phá
Giải thích tại sao luân canh cây trồng trong sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP lại có ý nghĩa phòng trừ sâu, bệnh hại?
6. Thu hoạch và sơ chế
Thu hoạch rau lúc khô ráo, đảm bảo thời gian cách li sau khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Thu hoạch rau đúng thời điểm, đúng theo yêu cầu của từng loại rau, loại bỏ lá già héo, quả bị sâu, bệnh và dị dạng.
Cần có địa điểm sơ chế riêng biệt để rửa và sơ chế rau sau thu hoạch. Phân loại, làm sạch, dùng bao hoặc túi sạch để đựng rau (Hình 13.3).
Nước rửa rau phải đáp ứng được quy định đối với chất lượng nước dùng trong sơ chế.
Hình 13.3. Sơ chế rau theo tiêu chuẩn VietGAP
Trang 61
7. Bảo quản và vận chuyển
Rau được bảo quản ở nhiệt độ khoảng 20°C và thời gian lưu trữ không quá 2 ngày.
Sau khi đóng gói, rau sẽ được niêm phong và vận chuyển đến cửa hàng, kho bảo quản hoặc trực tiếp cho người sử dụng trong vòng 2 giờ để đảm bảo điều kiện vệ sinh và an toàn.
Kết nối năng lực
Sử dụng sách, báo, internet,... tìm hiểu về phương pháp thu hoạch, bảo quản một số loại rau theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt.
8. Quản lí rác thải, chất thải
Thực hiện quản lí rác thải, chất thải theo yêu cầu đối với quá trình sản xuất VietGAP trồng trọt.
III – MÔ HÌNH SẢN XUẤT CAM THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP TRỒNG TRỌT
1. Lập hồ sơ ghi chép
Sản xuất cam theo tiêu chuẩn VietGAP cần ghi chép và lưu trữ hồ sơ đầy đủ theo quy định chung của VietGAP trồng trọt.
2. Đánh giá và lựa chọn vùng sản xuất
Vùng được chọn đề sản xuất cam theo tiêu chuẩn VietGAP phải phù hợp với quy hoạch sản xuất tại địa phương, có điều kiện sinh thái phù hợp với cây cam, đất trồng và nước tưới phải đảm bảo theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt (Hình 13.4).
Ưu tiên chọn đất đồi thấp, đất phù sa, đất đỏ bazan có tầng canh tác dày, độ dốc khoảng 5%-7%.
Hình 13.4. Vườn cam đạt tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt
Trang 62
3. Chuẩn bị giống
Sử dụng các giống cam có năng suất cao, chất lượng tốt và phù hợp với điều kiện sinh thái. Một số giống cam thường được dùng trong sản xuất VietGAP như cam Vinh, cam Vân Du, cam Cao Phong, cam Đường Canh, cam Khe Mây,...
Chọn cây giống khoẻ mạnh, không bị sâu, bệnh, thân cành mập, bộ rễ phát triển khoẻ.
4. Chuẩn bị đất trồng
Đào hố có kích thước 60 cm x 60 cm × 60 cm (dài –rộng – sâu), các hồ so le nhau. Khi đào hố lưu ý phần đất mặt để sang một bên, phần đất gần đáy hố để sang một bên.
Dùng phần đất mặt trộn đều với từ 10 kg đến 20 kg phân chuồng hoai mục đã qua xử lí (hoặc từ 3 kg đến 5 kg phân hữu cơ chế biến) + từ 200 g đến 300 g Super lân + từ 200 g đến 250 g kali + 0,5 kg vôi bột (hoặc 1 kg Dolomite). Sau khi trộn đều phân bón với đất, lấp lại vào hỗ sau từ 20 đến 30 ngày mới trồng cây.
5. Trồng và chăm sóc
Trồng cây
Thời vụ thích hợp để trồng cam là từ tháng 2 đến tháng 4 hoặc từ tháng 8 đến tháng 10. Khoảng cách phù hợp đối với cây cam trồng theo tiêu chuẩn VietGAP là hàng cách hàng 4 m, cây cách cây 4 m. Cần quy hoạch hàng theo hướng bắc – nam và trồng cây giữa các hàng theo nguyên tắc so le để cây tiếp xúc ánh sáng từ hướng đông và hướng tây được tối ưu nhất (cây của hàng trước sẽ không che ánh sáng của hàng sau).
Trồng cây vào chính giữa hỗ, mặt bầu cao hơn mặt đất, chỉnh cây thẳng hàng, lấp đất và nén chặt, cắm cọc và buộc dây để giữ cây trồng nhằm tránh gió lay, tưới nước đủ ẩm gốc trong một tháng đầu.
Khám phá
Hãy mô tả quy trình trồng cam theo tiêu chuẩn VietGAP.
Tưới nước và bón phân
Tưới nước: Thường xuyên tưới nước để giữ ẩm đất quanh gốc cây trong 3 tháng đầu. Ưu tiên sử dụng các công nghệ tưới nước tự động, tiết kiệm như tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa trong sản xuất cam theo tiêu chuẩn VietGAP.
Bón phân: Đào rãnh xung quanh cây theo hình chiếu của tán lá, sâu từ 20 cm đến 30 cm, rộng từ 25 cm đến 35 cm, rải đều các loại phân trong rãnh theo đúng số lượng và lấp đất.
Trang 63
Các đợt bón trong năm:
+ Đợt 1 (tháng 2 – 3): Bón 100% phân chuồng, 100% Super lân, 30% đạm và kali.
+ Đợt 2 (tháng 6 – 7): Bón 20% đạm và kali (hoặc bón phân NPK chuyên dùng cho cây ăn quả).
+ Đợt 3 (tháng 10 –11): Bón hết số phân còn lại trong năm sau khi thu hoạch quả.
Khám phá
Theo em việc bón phân thành nhiều đợt trong năm khi trồng cam theo tiêu chuẩn VietGAP có ý nghĩa gi?
Cắt tỉa, tạo tán
Cắt tỉa, tạo tán giúp cây sinh trưởng khoẻ, hạn chế sâu, bệnh hại trong sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt.
Cây từ 1 đến 2 năm tuổi thì giữ từ 2 đến 4 cành khoẻ, phân bố đều ra các hướng để tạo tán. Tỉa toàn bộ hoa và quả trong thời gian từ 1 đến 2 năm tuổi.
Cây từ 3 năm trở lên thì cắt tỉa 3 lần/năm. Chiều cao cây cam khoảng dưới 2 m.
Phòng trừ sâu, bệnh hại
Phòng trừ sâu, bệnh hại theo quy trình quản lí dịch hại tổng hợp trên cây cam (IPM). Trong đó, ưu tiên bảo vệ các loài thiên địch tự nhiên và sử dụng thuốc trừ sâu có nguồn gốc sinh học chứa hoạt chất Abamectin, Emamectin kết hợp với dầu khoáng,...
Khi cây bị sâu, bệnh nhiều có thể sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hoá học trong danh mục cho phép sử dụng cho canh tác theo quy định của Việt Nam, đảm bảo nguyên tắc bốn đúng hoặc theo hướng dẫn.
Quản lí cỏ dại
Sử dụng các biện pháp cơ giới (thủ công hoặc máy móc) làm sạch cỏ dại trên bề mặt vườn sản xuất. Sau đó, dùng nylon che phủ chuyên dụng hoặc vật liệu che phủ hợp lí khác che toàn bộ hoặc gần toàn bộ bề mặt đất vườn sản xuất.
Kết nối năng lực
Em hãy kể tên các loại vật liệu che phủ dưới gốc cam để hạn chế cỏ dại.
Trang 64
6. Thu hoạch và sơ chế
Thu hoạch phải đảm bảo thời gian cách li theo quy định của VietGAP trồng trọt.
Thu hoạch khi quả vừa đủ độ chín, vào sáng sớm và chiều mát những ngày trời khô ráo.
Phân loại trước khi bảo quản hoặc vận chuyển bán ra ngoài thị trường.
7. Bảo quản và vận chuyển
Bảo quản và vận chuyển theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt, trong đó cần lưu ý:
– Sau khi thu hoạch cần loại bỏ những quả có vết bầm giập.
– Cần làm khô quả trước khi cho vào túi bảo quản. Túi bảo quản nên dày khoảng 0,02 mm – 0,03 mm, mỗi túi chỉ nên bảo quản một quả (áp dụng cho bảo quản dưới 15 ngày). Nếu bảo quản trong thời gian dài cần sử dụng màng bao PE thật mỏng quấn quanh quả hoặc bảo quản lạnh.
Kết nối năng lực
Sử dụng sách báo, internet,... tìm hiểu thêm về phương pháp thu hoạch, bảo quản quả cam theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt.
8. Quản lí rác thải, chất thải
Thực hiện quản lí rác thải, chất thải theo yêu cầu đối với quá trình sản xuất VietGAP trồng trọt.
Luyện tập
1. Nêu những điểm giống nhau và khác nhau của mô hình sản xuất lúa, rau và cam theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt.
2. Trình bày quy trình chăm sóc lúa, rau và cam sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP trồng trọt.
3. Tại sao khi bón phân cho lúa, rau, cam trồng trọt theo tiêu chuẩn VietGAP cần ưu tiên sử dụng bón phân hữu cơ đã qua xử lí?
Vận dụng
Quan sát hoạt động trồng trọt ở gia đình, địa phương em và đề xuất quy trình trồng trọt theo tiêu chuẩn VietGAP cho một loại cây trồng phù hợp.
Các Bài Học Khác
Chuyên đề học tập Công nghệ 10 - Bài 14: Thực Hành: Đo Dư Lượng Nitrate Trong Rau, Củ, Quả - Trực tiếp kiểm tra hàm lượng nitrate trong nông sản, hiểu rõ hơn về an toàn thực phẩm.
Xem thêm ⟶
Chuyên đề học tập Công nghệ 10 - Bài 15: Thực Hành: Nhận Biết Sản Phẩm VietGAP Trông Trọt Qua Tem (Nhãn) - Nhận diện chính xác sản phẩm nông sản VietGAP thông qua tem nhãn, từ đó lựa chọn thực phẩm an toàn.
Xem thêm ⟶
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn