Nội Dung Chính
(Trang 84)
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
• Vẽ được kí hiệu, trình bàu được công dụng và thông số kĩ thuật của linh kiện bán dẫn diode, transistor và IC.
• Nhận biết, đọc số liệu kĩ thuật, lựa chọn, kiểm tra được linh kiện bán dẫn diode và IC.
Hình 16.1
Trong mạch lắp ráp Hình 16.1 có các mạch linh kiện: điện trở, tụ điện, diode, transistor và IC?
I. DIODE
Khám phá
Quan sát Hình 16.2 và cho biết hoạt động, công dụng của diode.
Hình 16.2. Hoạt động của diode khi có đầu bào là điện áp xoay chiều
(Trang 85)
1. Công dụng
Diode có công dụng cho dòng điện đi qua theo một chiều nhất định. Do vậy, diode thường được sử dụng để biến đổi dòng điện xoay chiều thành dòng điện một chiều. Ngoài ra, diode dùng để ổn áp,…
2. Hình dạng và kí hiệu
Diode là một linh kiện được tạo thành từ hai lớp vật liệu bán dẫn P, N. Lớp bán dẫn P mang điện tích dương được nối với cực anode (A), lớp bán dẫn N mang điện tích âm được nối với cực cathode (K) như trên Hình 16.3.
Hình 16.3. Cấu tạo của diode
Khi được phân cực thuận (UAK>0) thì diode dẫn, cho dòng điện đi theo chiều thuận từ A đến K. Diode dẫn hoàn toàn khi UAK>UF (UF là điện áp ngưỡng. Với diode Si, UF có giá trị trong khoảng từ 0,6 V đến 0,8 V). Ngược lại, khi được phân cực ngược (UAK<0) thì diode không cho dòng điện đi qua.
Hình dạng một số loại diode và kí hiệu tương ứng được chỉ ra trên Bảng 16.1.
Bảng 16.1. Hình dạng và kí hiệu một số loại diode cơ bản
| Tên gọi | Hình dáng | Kí hiệu |
| Diode thường (Diode chỉnh lưu) |  |  |
| Diode ổn áp |  |  |
3. Thông số kĩ thuật
- Dòng định mức (lđm): Là trị số dòng điện lớn nhất cho phép chạy qua diode mà vẫn đảm bảo an toàn.
- Điện áp ngược lớn nhất (UnMax): Là trị số điện áp lớn nhất cho phép đặt lên hai cực của diode mà vẫn đảm bảo an toàn, diode không bị đánh thủng.
Diode có nhiều loại với các số liệu kĩ thuật khác nhau. Để đọc và hiểu được các số liệu kĩ thuật này, ta cần tra cứu theo bảng dữ liệu (datasheet) cung cấp bởi nhà sản xuất.
Đọc và cho biết ý nghĩa của các thông số kĩ thuật ứng với ba diode trong Bảng 16.2.
Bảng 16.2. Thông số kĩ thuật của diode
| Thứ tự | Kí hiệu diode | UnMax (V) | Iđm (A) |
| 1 | 1N5400 | 50 | 3 |
| 2 | 1N5402 | 200 | 3 |
| 3 | 1N4002G | 100 | 1 |
(Trang 86)
II. TRANSISTOR LƯỠNG CỰC
Khám phá
Hình 16.4 minh hoạ nhóm các linh kiện điện tử gồm: điện trở, tụ điện, diode và transistor. Hãy cho biết transistor có đặc điểm nhận dạng gì khác so với các linh kiện còn lại?
1) Diode; 2) Tụ hóa; 3) Transistor; 4) Điện trở; 5) Transistor; 6) Cuộn cảm
Hình 16.4. Linh kiện điện tử
1. Công dụng
Transistor lưỡng cực thường được sử dụng để thực hiện các chức năng như khuếch đại tín hiệu, chuyển mạch điện tử với trạng thái đóng và mở (ON/OFF).
2. Hình dạng và kí hiệu
Transistor lưỡng cực có cấu tạo gồm ba lớp vật liệu bân dẫn tương ứng với đầu ra là ba cực: Base (B), Collector (C) và Emitter (E). Có hai loại transistor lưỡng cực là NPN và PNP. Cấu tạo và kí hiệu của hai transistor này như Bảng 16.2.
Bảng 16.2. Cấu tạo và kí hiệu transistor lưỡng cực
| Tên gọi | Hình dạng | Kí hiệu |
| Transistor NPN |  |  |
| Transistor PNP |  |  |
Hoạt động của transistor lưỡng cực phụ thuộc vào trạng thái phân cực của lớp tiếp giáp (B-E) giữa cực B và E, lớp tiếp giáp (B-C) giữa cực B và C. Cụ thể, transistor loại NPN dẫn dòng khi UBE > UF và UCE > 0; transistor loại PNP dẫn dòng khi UBE< – UF và UCE < 0, trong đó: UF là điện áp ngưỡng. Tùy theo vật vật liệu chế tạo transistor, UF có 0,3 đến 0,7 V.
Hình dạng một số loại transistor lưỡng cực như Hình 16.5.
Hình 16.5. Hình dạng một số loại transistor lưỡng cực
(Trang 87)
3. Thông số kĩ thuật
- Điện áp định mức collector – emitter (UCEO): Là điện áp lớn nhất cho phép đặt lên hai cực C và E để transistor có thể làm việc mà không bị đánh hỏng.
- Điện áp định mức base – emitter (UBEO): Là điện áp lớn nhất cho phép đặt vào hai cực B và E để transistorr có thể làm việc mà không bị đánh hỏng.
- Dòng điện collector định mức (lC): Là dòng điện collector lớn nhất cho phép chạy qua transistor.
- Dòng điện base định mức (lB): Là dòng điện base lớn nhất cho phép chạy qua transistor.
- Hệ số khuếch đại dòng (β): Là tỉ số giữa dòng điện IC và IB của transistor.
Trên thực tế, transistor do Nhật Bản sản xuất được sử dụng rộng rãi. Kí hiệu tên của transistor có dạng Axxxx, Bxxxx, Cxxxx và Dxxxx. Ví dụ: A564, B733, C828, D1555. Trong đó, "A" là kí hiệu dùng cho transistor PNP, "C" và "D" là kí hiệu dùng cho transistor NPN.
Luyện tập
Trên thân của ba linh kiện transitor khác nhau ghi các kí hiệu: C945, A1015,C1815. Em hãy cho biết tên của nước sản xuất và phân loại (NPN hay PNP) của các transistor này.
III. MẠCH TÍCH HỢP IC
Khám phá
Quan sát Hình 16.6 và cho biết nhận xét của em về đặc điểm hình dạng và cách bố trí các chân (pin) của IC 74LS32.
Hình 16.6. IC 74LS32và sơ đồ chân tương ứng
1. Công dụng
IC là tên viết tắt tiếng Anh của thuật ngữ mạch tích hợp (Integrated Circuit). IC được chế tạo bằng các công nghệ đặc biệt với độ chính xác cao, trong đó tích hợp một lượng lớn các linh kiện điện tử siêu nhỏ.
IC có nhiều công dụng và được ứng dụng rất rộng rãi trong hầu hết các thiết bị điện tử của đời sống. Trong mạch điện tử, IC có thể thực hiện các chức năng như: khuếch đại, tạo dao động, bộ nhớ máy tính, vi xử lí,… với các đặc điểm: nhỏ gọn, hiệu
(Trang 88)
năng xử lí cao, giá thành rẻ đã góp phần quan trọng nhằm làm giảm kích thước và giá thành đồng thời cũng làm tăng hiệu năng và độ chính xác trong xử lí của các thiết bị điện tử.
2. Nhận biết và phân loại
Mối IC có kí hiệu và các chân (pin) khác nhau.
a) IC có một hàng chân; b) IC có hai hàng chân
Hình 16.7. Cách bố trí các chân của IC
Đối với IC có một hàng chân: nhìn theo mặt phải, tức là mặt có ghi các chữ số kí hiệu của IC, ta đếm từ số 1 đến số cuối theo chiều từ trái sang phải.
IV. THỰC HÀNH
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn