BÀI 4: DÂN CƯ, HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VÀ MỘT SỐ VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ | Lịch Sử và Địa Lí 4 | VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ - Lớp 4 - Cánh Diều

(Trang 19)

Trung du và miền núi Bắc Bộ nổi tiếng về những ruộng bậc thang "treo" trên các sườn núi, những phiên chợ vùng cao rực rỡ sắc màu và nhà máy thuỷ điện lớn nhất Đông Nam Á. Nếu được đi du lịch đến vùng này, em mong muốn được chiêm ngưỡng cảnh vật và nét văn hoá nào nơi đây?

1 Dân cư

Em có biết?

Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là nơi có nhiều dân tộc cùng chung sống. Các dân tộc sinh sống ở đây là: Kinh, Mường, Tày, Nùng, Thái, Mông, Dao,... Họ đã cùng nhau xây dựng và phát triển kinh tế, văn hoá.

(Trang 20)

Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là nơi dân cư thưa thớt. Phân bố dân cư có sự khác nhau giữa miền núi và trung du. Ở những vùng cao dân cư thưa hơn vùng thấp và các đô thị.

Hình 1. Lược đồ mật độ dân số ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ năm 2020

2 Hoạt động sản xuất

Làm ruộng bậc thang

Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có địa hình dốc nên khó khăn trong việc canh tác, nhất là trồng lúa nước. Người dân nơi đây đã khắc phục bằng cách làm ruộng bậc thang. Họ chọn các sườn núi hoặc sườn đồi có nguồn nước từ khe suối, có khả năng tạo mặt bằng, ít sỏi đá, sau đó, san thành các mặt bằng ruộng nối tiếp nhau như bậc thang và làm bờ để giữ nước, chặn đất khỏi bị xói mòn.

(Trang 21)

Em có biết?

Làm ruộng bậc thang để trồng lúa nước là cách sử dụng đất hợp lí của người dân vùng núi. Bằng nỗ lực lao động bền bỉ, đồng bào miền núi đã tạo nên các thửa ruộng tựa như những bức tranh nghệ thuật hoành tráng "treo" trên các sườn núi.

Hình 2. Ruộng bậc thang (tỉnh Hà Giang)

Xây dụng các công trình thuỷ điện

Nhờ đặc điểm sông dốc, nhiều nước,... vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có điều kiện thuận lợi để xây dựng các công trình thuỷ điện. Nhà nước đã cùng nhân dân đắp đập, ngăn sông tạo thành hồ lớn và dùng sức nước chảy từ trên cao xuống để chạy tua-bin sản xuất điện. Các hồ thuỷ điện còn có nhiều tác dụng khác như: khai thác du lịch, nuôi trồng thuỷ sản,...

Hai nhà máy thuỷ điện lớn hàng đầu của nước ta và Đông Nam Á hiện nay đều ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ. Đó là Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình và Nhà máy Thuỷ điện Sơn La.

Hãy chia sẻ thông tin về một trong hai nhà máy thuỷ điện lớn hàng đầu nước ta mà em đã tìm hiểu.

Hình 3. Một góc Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình (tỉnh Hoà Bình)

(Trang 22)

Khai thác khoáng sản

?

• Em hãy tìm và chỉ vị trí các mỏ: than đá, sắt, đồng, thiếc, a-pa-tit (apatit) trên hình 1 bài 3.
• Đọc thông tin, em hãy cho biết khai thác khoáng sản ở mỏ lộ thiên khác với khai thác khoáng sản trong hầm lò như thế nào.

Hình 4. Khai thác sắt ở tỉnh Hà Giang

Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là nơi có nhiều loại khoáng sản nhất nước ta. Các loại khoáng sản có nhiều hơn cả là: than, sắt, thiếc, a-pa-tit,...

Khoáng sản ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ được khai thác bằng các hình thức khác nhau. Với mỏ lộ thiên, chỉ cần bóc đi lớp đất, đá bên trên là lấy được khoáng sản. Với mò nằm sâu dưới lòng đất thì phải đào hầm lò mới lấy được khoáng sản. Công việc khai thác khoáng sản trong hầm lò rất vất vả và nguy hiểm, cần có biện pháp để bảo đảm an toàn cho công nhân.

3 Một số nét văn hoá

?

Đọc thông tin và quan sát các hình 5, 6, 7, em hãy mô tả một số nét văn hoá của các dân tộc ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Chợ phiên vùng cao

Chợ phiên vùng cao thường họp vào những ngày nhất định. Vào ngày này, chợ thường rất đông vui. Chợ phiên không chỉ là nơi mua bán, trao đổi hàng hoá mà còn là nơi gặp gỡ, vui chơi, giao lưu văn hoá của người dân. Ngoài ra, chợ phiên cũng là nơi lưu giữ những nét văn hoá đặc sắc về ẩm thực, trang phục,...

Hình 5. Một góc chợ phiên Bắc Hà (tỉnh Lào Cai)

(Trang 23)

Lễ hội Lồng Tồng

Lễ hội Lồng Tồng còn được gọi là lễ hội xuống đồng của các dân tộc Tày, Nùng,... đề cầu trời cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, đời sống ấm no. Lễ hội thường tổ chức vào đầu mùa xuân. Hoạt động chính của lễ hội là nghi lễ xuống đồng, với sự tham gia thực hiện nghi thức cây đường cày đầu tiên, thi cấy,... Trong lễ hội có các trò chơi dân gian như: kéo co, đẩy gậy, tung còn, bịt mắt đập trống,....

Hình 6. Thi cấy trong lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày (tỉnh Thái Nguyên)

Em có biết?

Xoè Thái

Xoè Thái là loại hình múa truyền thống, đặc sắc, có vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người Thái. Xoè Thái có rất nhiều điệu, trong đó xoè vòng là phổ biến nhất. Xoè vòng có tính giao lưu cộng đồng cao nên không hạn chế số người tham gia. Các vòng xoè thường được xác định "tâm xoè" bởi một hũ rượu cần hoặc một đống lửa,....

Hình 7. Xoè Thái trong lễ hội Mường Lò – Nghĩa Lộ (tỉnh Yên Bái)

(Trang 24)

Hãy giới thiệu về một chợ phiên vùng cao mà em đã tìm hiểu hoặc trải nghiệm.

Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây: