Bài 3: Cấu trúc chương trình | Tin học | Chương 2: Chương trình đơn giản - Lớp 11 - Giáo Dục Việt Nam

1. Cấu trúc chung

Nói chung, chương trình được viết bằng một ngôn ngữ lập trình bậc cao thường gồm phần khai báo và phần thân. Phần thân chương trình nhất thiết phải có. Phần khai báo có thể có hoặc không tuỳ theo từng chương trình cụ thể.
Khi diễn giải cú pháp của ngôn ngữ lập trình người ta thường sử dụng ngôn ngữ tự nhiên. Các diễn giải bằng ngôn ngữ tự nhiên được đặt giữa cặp dấu < và >. Các thành phần của chương trình có thể có hoặc không được đặt trong cặp dấu [ và ]. Với quy ước trên, cấu trúc của một chương trình có thể được mô tả như sau:

[< phần khai báo >]
<phần thân>

2. Các thành phần của chương trình

a) Phần khai báo

Có thể có các khai báo cho: tên chương trình, thư viện, hằng, biến và chương trình con.

Khai báo tên chương trình

Phần này có thể có hoặc không. Với Pascal, nếu có, phần khai báo tên chương trình bắt đầu bằng từ khoá program, tiếp đến là tên chương trình:

program <tên chương trình>;

trong đó, tên chương trình là tên do người lập trình đặt theo đúng quy định về tên.

Ví dụ

program Phuong_trinh_B2;
program Vi_du;

Khai báo thư viện

Mỗi ngôn ngữ lập trình thường có sẵn một số thư viện cung cấp một số chương trình thông dụng đã được lập sẵn. Để sử dụng các chương trình đó cần khai báo thư viện chứa nó.

Ví dụ. Khai báo thư viện

- Trong Pascal
uses crt;

- Trong C++:
#include <stdio.h>
#include <conio.h>

Thư viện cốt trong Pascal hoặc stdio.h và conio.h trong C++ cung cấp các chương trình có sẵn để làm việc với màn hình và bàn phím. Ví dụ, muốn xoá những gì đang có trên màn hình:

- Trong Pascal, sau khi khai báo thư viện crt, ta dùng lệnh:
clrscr;

- Trong C++, sau khi khai báo thư viện conio.h, ta dùng lệnh:
clrscr();

Khai báo hằng
Ví dụ. Khai báo hằng

- Trong Pascal:
const MaxN = 1000;
PI 3.1416;
KQ = 'Ket qua:';

- Trong C++:
const int MaxN = 1000;
const float PI = 3.1416;
const char* KQ = "ketqua:";

Khai báo hằng thường được sử dụng cho những giá trị xuất hiện nhiều lần trong chương trình

Khai báo biến
Tất cả các biến dùng trong chương trình đều phải được đặt tên và khai báo cho chương trình dịch biết để lưu trữ và xử lí. Biến chỉ nhận một giá trị tại mỗi thời điểm thực hiện chương trình được gọi là biển đơn.

Ví dụ
Khi khảo sát phương trình đường thẳng ax + by + c = 0, các hệ số a, b, c có thể được khai báo như những biến đơn.
Cách khai báo biến được trình bày riêng trong §5.
Khai báo và sử dụng chương trình con được trình bày trong chương VI.

b) Phần thân chương trình

Dãy lệnh trong phạm vi được xác định bởi cặp dấu hiệu mở đầu và kết thúc tạo thành thân chương trình.
Ví dụ. Thân chương trình trong Pascal:

3. Ví dụ chương trình đơn giản

Dưới đây xét một vài ví dụ về những chương trình đơn giản.
Ví dụ 1. Chương trình sau thực hiện việc đưa ra màn hình thông báo "Xin chao cac ban!".

Ví dụ 2. Chương trình Pascal sau đưa các thông báo "Xin chao cac ban!" và "Moi cac ban lam quen voi Pascal" ra màn hình.

begin
writeln('Xin chao cac ban!');
writeln('Moi cac ban lam quen voi Pascal');
end.

Chương trình trên không có phần khai báo. Phần thân chương trình có hai câu lệnh đưa hai thông báo tương ứng ra màn hình.