Bài 15: Sâu, bệnh hại cây trồng và ý nghĩa của việc phòng trừ. | Công nghệ trồng trọt 10 | Chương V: Phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng - Lớp 10 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

(Trang 75)

Sau khi học xong bài này, em sẽ:

– Trình bày được khái niệm, tác hại của sâu, bệnh hại cây trồng và ý nghĩa của việc phòng trừ sâu, bệnh hại.

– Có ý thức vận dụng kiến thức về sâu, bệnh hại cây trồng vào thực tiễn.

– Lựa chọn được các biện pháp an toàn cho con người và môi trường trong phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng.

Sâu hại và bệnh hại khác nhau như thế nào? Chúng có ảnh hưởng như thế nào đối với cây trồng?

(Trang 76)

I – KHÁI NIỆM SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Sâu hại là các loài côn trùng gây hại các bộ phận của cây trồng như thân, lá, hoa, quả, rễ,... Chúng làm lá bị khuyết, thủng, cuốn; quả, thân, cành bị gãy, thối, rụng....

Một số sâu hại cây trồng thường gặp là châu chấu, sâu cuốn lá, rệp, bọ hung, ruồi đục quả, sâu xanh (Hình 15.1),...

Hình 15.1. a) Sâu xanh gây hại trên rau cải; b) Sâu xanh gây hại trên cà chua

Bệnh hại là trạng thái không bình thường về hình thái, cấu tạo, chức năng, sinh lí,... của cây trồng, do các loài vi sinh vật (nấm, vi khuẩn, virus,...) hoặc điều kiện bất lợi gây ra. Một số bệnh hại thường gặp như bệnh bạc lá, bệnh đạo ôn trên lúa; bệnh thán thư, bệnh vàng lá greening trên cây có múi; bệnh héo xanh vi khuẩn, bệnh virus xoăn vàng lá đậu đũa (Hình 15.2a); bệnh lở cổ rễ cà chua (Hình 15.2b),...

Hình 15.2. a) Đậu đũa bị bệnh virus xoăn vàng lá; b) Cà chua bị bệnh lở cổ rễ

Khám phá

Phân biệt sâu hại và bệnh hại. Kể tên một số loại sâu hại, bệnh hại mà em biết.

II – TÁC HẠI CỦA SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Sâu, bệnh hại có ảnh hưởng xấu đến cây trồng. Khi bị sâu, bệnh phá hại, cây trồng sinh trưởng, phát triển kém; năng suất và chất lượng nông sản giảm, thậm chí không cho thu hoạch hoặc cây trồng bị chết.

(Trang 77)

Hình 15.3. Một số tác hại của sâu, bệnh đối với cây trồng
a) Hoa hồng bị rệp hại; b) Quả chanh bị loét vi khuẩn; c) Bắp cải bị thối nhũn do vi khuẩn; d) Lá đậu đỗ bị sâu khoang hại; e) Cây hồ tiêu bị bệnh chết chậm do nấm; g) Mía bị sâu đục thân hại; h) Cà chua bị virus xoăn lá; i) Quả vải bị sâu đục cuống hại

Khám phá

Quan sát Hình 15.3, nêu tác hại của sâu, bệnh đối với mỗi loại cây trồng.

Kết nối năng lực

Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu thêm về tác hại của sâu, bệnh hại cây trồng.

III – MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG 

1. Biện pháp canh tác

a) Khái niệm

Biện pháp canh tác là việc áp dụng các kĩ thuật trồng trọt như vệ sinh đồng ruộng, làm đất, bón phân, tưới nước, luân canh, xen canh cây trồng, nhằm mục đích loại bỏ mầm sâu, bệnh; hạn chế sự phát triển của sâu, bệnh hại, tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng sinh trưởng khoẻ mạnh, tăng khả năng chống sâu, bệnh.

(Trang 78)

b) Ưu điểm

Đơn giản, dễ thực hiện, dễ áp dụng rộng rãi và thân thiện với môi trường.

c) Nhược điểm

Mang tính ngăn ngừa là chính.

2. Biện pháp cơ giới, vật lí

a) Khái niệm

Biện pháp cơ giới, vật lí là việc dùng sức người, dụng cụ, máy móc, bẫy để ngăn chặn, bắt, tiêu diệt, loại bỏ sâu, bệnh hại.

b) Ưu điểm

Dễ thực hiện, mang lại hiệu quả ngay và không gây ô nhiễm môi trường.

c) Nhược điểm

Tốn nhiều công lao động, tốn kém khi áp dụng trên diện rộng.

3. Biện pháp sinh học

a) Khái niệm

Biện pháp sinh học là việc sử dụng sinh vật có ích hoặc sản phẩm của chúng để tiêu diệt sâu, bệnh hại cây trồng.

b) Ưu điểm

Có tác dụng lâu dài, an toàn với con người, cây trồng và thân thiện với môi trường.

c) Nhược điểm

Giá thành cao, tác động chậm, hiệu quả thấp khi sâu, bệnh hại đã bùng phát.

4. Biện pháp hoá học

a) Khái niệm

Biện pháp hoá học là sử dụng các thuốc hoá học để phòng trừ sâu, bệnh hại.

b) Ưu điểm

Dễ sử dụng, hiệu quả nhanh, đặc biệt khi sâu, bệnh hại đã bùng phát.

c) Nhược điểm

Có thể gây ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, sản phẩm trồng trọt, làm ô nhiễm môi trường, giảm đa dạng sinh học, hình thành tính kháng thuốc ở sâu, bệnh hại.

5. Biện pháp quản lí dịch hại tổng hợp (IPM)

a) Khái niệm

Biện pháp quản lí dịch hại tổng hợp là sử dụng phối hợp đồng thời nhiều biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng trong đó chú trọng biện pháp sinh học nhằm hạn chế số lượng các loài sâu, bệnh hại ở dưới ngưỡng gây thiệt hại kinh tế.

b) Ưu điểm

Giảm chi phí bảo vệ thực vật, tăng năng suất, chất lượng cây trồng và bảo vệ đa dạng sinh học.

c) Nhược điểm

Đòi hỏi người nông dân phải có kiến thức về hệ sinh thái cây trồng.

(Trang 78)

IV – Ý NGHĨA CỦA VIỆC PHÒNG TRỪ SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Thông tin bổ sung

Ngoài các loài sâu, bệnh hại thì còn rất nhiều loài có ích đối với trồng trọt và đời sống con người. Chúng là kẻ thù tự nhiên của các loại sâu, bệnh; giữ vai trò bắt mồi, ăn thịt và gây bệnh cho các loài sâu, bệnh hại. Chúng có thể là côn trùng bắt mồi (Hình 15.4b), nhện bắt mồi (Hình 15.4a), ong kí sinh bên trong và các loại vi khuẩn, virus, nấm (Hình 15.4c). Đây là những loài có ích và cần được bảo vệ.

Hình 15.4. Một số loài sinh vật có ích với trồng trọt

Kết nối nghề nghiệp

Kĩ sư bảo vệ thực vật là những người tốt nghiệp đại học ngành Bảo vệ thực vật. Công việc chính của họ là nghiên cứu quy luật phát sinh, phát triển của sâu, bệnh hại; nghiên cứu các biện pháp phòng trừ các tác nhân gây hại cây trồng nhằm bảo vệ cây trồng một cách hiệu quả nhất nhưng vẫn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, giữ gìn đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường.

Luyện tập

Em hãy giải thích vì sao phòng trừ sâu, bệnh lại giúp cây trồng cho năng suất cao, chất lượng tốt.

Vận dụng

Hãy viết một đoạn văn ngắn mô tả tác hại của một hoặc một số loại sâu, bệnh đối với cây trồng mà em biết.