(Trang 5)
| Yêu cầu cần đạt - Nhận biết được đặc điểm thể loại tượng tròn. - Hiểu được một số yếu tố và nguyên lí tạo hình trên sản phẩm, tác phẩm tượng chân dung. - Vận dụng được một số yếu tố và nguyên lí tạo hình trong phác thảo tượng chân dung. - Có hiểu biết và yêu thích loại hình nghệ thuật tượng tròn. |
KHÁM PHÁ
Tượng tròn là những tác phẩm được sáng tạo đặt trong không gian ba chiều. Với tác phẩm tượng tròn, nhà điêu khắc thực hiện bằng cách nặn hoặc đúc, thông qua việc đổ khuôn. Vật liệu làm tượng thường có tính chất rắn, chắc như: gỗ, đá, kim loại,... trong đó đất sét được sử dụng làm phác thảo hoặc tạo khuôn bởi đặc tinh thuận tiện điều chỉnh trong quá trình tạo hình.
Tượng tròn xuất hiện khá sớm trong lịch sử nhân loại. Bức tượng Thần Vệ nữ ở thời đồ đá cũ (khoảng 21 000 năm TCN) tim thấy tại Uy-len-đóp (Willendorf) thuộc nước Áo có thể coi là bức tượng chân dung đầu tiên của nhân loại. Tượng tròn xuất hiện ở nhiều nền văn hoá như: Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Hoa, Ai Cập, Hy Lạp cổ đại cho đến nền văn minh May-a (Maya) với những bức tượng đá, hay các bức tượng Moi (Moai) rất độc đáo tại Ra-pa Nui (Rapa Nui), đảo Phục sinh, Chile (Chile).
Ép-gê-ni Vich-to-rô-vích Vu-chê-tích (Yevgeny Viktorovich Vuchetich), Tượng đài Mẹ Tổ quốc kêu gọi (The Motherland Calls), 1967, tượng bê tông(1)
(1) Nguồn: Shutterstock
(Trang 6)
Tại Việt Nam, thể loại tượng tròn xuất hiện sớm nhất gắn liền với mục đích tôn giáo, tín ngưỡng. Trong nền điêu khắc hiện đại Việt Nam, nhiều nhà điêu khắc thành danh với những tác phẩm tượng tròn được nhiều giải thưởng và được công chúng đón nhận như: Vũ Cao Đàm, Nguyễn Thị Kim, Diệp Minh Châu, Lê Công Thành, Phan Gia Hương, Điềm Phùng Thị, Phạm Mười, Tạ Quang Bạo,...
Tạ Quang Bạo, Tiếng đàn, 1994, tượng đồng(1)
Tìm hiểu về một số tác phẩm tượng tròn mà em biết trên thế giới và ở Việt Nam. (Gợi ý: tên tác phẩm, tên tác giả, chất liệu,...)
NHẬN BIẾT
Tượng tròn
- Thể loại tượng tròn
Căn cứ theo nội dung và mối quan hệ với không gian, tượng tròn có thể được chia ra thành các thể loại như: tượng trang trí, tượng triển lãm, tượng đài, tượng chân dung....
Diệp Minh Châu, Bác Hồ đi tìm đường cứu nước, 1985, tượng thạch cao(2)
(1), (2) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(Trang 7)
- Đặc điểm khối trong tượng tròn
Cùng với phù điêu, tượng tròn là thể loại chính của nghệ thuật điêu khắc. Tượng tròn là một chỉnh thể hoàn chỉnh bởi mối quan hệ giữa không gian làm nền và hình thể hoà hợp với nhau ở mức sáng tạo cao nhất, không cần thông qua một hình thức gián tiếp nào khác. Để thưởng thức, người xem có thể đi xung quanh đề ngắm nhìn các diện, góc cạnh của tác phẩm điêu khắc theo phương diện: hình khối và chất liệu tạo hình.
+ Hình khối:
Hình khối của tượng tròn không chỉ là thể tích và hình dạng bên ngoài mà còn là sự thể hiện mối quan hệ giữa các bộ phận của khối, giữa toàn bộ bố cục hình khối với không gian chung quanh. Vẻ đẹp của hình khối được thể hiện trong mối tương quan giữa các bộ phận và các chi tiết phụ trợ, dáng thế, màng - miếng và cách tạo hình như: khối nổi – khối chìm, khối cứng – khối mềm, khối động - khối tĩnh,...
Hen-ri Xpen-xo Mo (Henry Spencer Moore), Gia đình (Family Group), 1949, tượng đồng(1)
Sử dụng các dạng khối cơ bản tạo một bức tượng đơn giản.
(1) Nguồn: tate.org.uk
(Trang 8)
+ Chất liệu tạo hình
Chất liệu tạo hình sử dụng trong tượng tròn thường được lựa chọn theo chủ đề hay phong cách, khả năng thực hiện của nhà điêu khắc. Trong tác phẩm điêu khắc, chất liệu tạo hình đem đến những chất cảm khác nhau như: rắn, mềm, cứng, sần sùi, mịn, căng, đanh,... theo từng sắc thái riêng của chất liệu. Việc lựa chọn chất liệu và cách tả chất ở bề mặt tác phẩm phù hợp sẽ đem đến sự hấp dẫn, thú vị khi thưởng thức.
Tượng Gudea, khoảng 2 000 năm TCN, tượng đá(1)
Sưu tầm hình ảnh về tác phẩm tượng tròn theo chất liệu tạo hình em yêu thích.
(1) Nguồn: Viện bảo tàng Mĩ thuật Metropolitan, New York, Hoa Kỳ
(Trang 9)
Tượng chân dung
Tượng chân dung là một thể loại trong nghệ thuật điêu khắc, dùng hình khối, đường nét để diễn tả hình thể của nhân vật, trong đó tập trung diễn tả đặc điểm và trạng thái biểu hiện tình cảm, tinh thần của khuôn mặt. Tượng chân dung có hai dạng chính: Tượng đầu người và tượng nửa người.
- Tượng đầu người chỉ thể hiện riêng phần đầu.
- Tượng nửa người thể hiện đầu, cổ và một phần của ngực, vai của một người.
Mỗi bức tượng chân dung đều được nhà điêu khắc bố cục theo những quy tắc tạo hình, bao gồm sự hợp lí về cấu trúc hình khối, tỉ lệ, sự hài hoà và điểm nhấn trong tổng thể giúp truyền đạt tốt nhất vẻ đẹp tạo hình và tinh thần của bức tượng tới người xem.
Khuyết danh, Chân dung Hoàng để Công-xtăng-tin (Constantine) 1, khoảng thế kỉ 4, tượng đá cẩm thạch(1)
Au-gút-tin Pa-do (Augustin Pajou), Chân dung bà Wailly (Madame de Wailly), 1789, tượng đá cẩm thạch(2)
(1), (2) Nguồn: Viện bảo tàng Mĩ thuật Metropolitan, New York, Hoa Kỳ
(Trang 10)
- Một số đặc điểm của thể loại tượng chân dung
+ Tượng chân dung thường có bố cục chặt chẽ và hài hoà trong tổng thể, các chiều hướng đều chú trọng tính thẩm mĩ cũng như sự nhất quán về ý tưởng và phong cách tạo hình.
+ Tượng chân dung chú trọng khai thác, diễn tả vẻ đẹp của hình khối và đường nét của nhân vật ở các góc nhìn khác nhau.
+ Tượng chân dung dùng khả năng biểu cảm của hình khối, đường nét và chất cảm bề mặt để khắc hoạ trạng thái tình cảm và nội tâm của nhân vật.
+ Phần lớn các bức tượng chân dung diễn tà khuôn mặt với dáng vẻ nhìn thằng, nhằm tạo ấn tượng và sự thu hút với người xem.
Vũ Văn Thu, Chân dung nhà sư, 1940, tượng gỗ(1)
- Một số thể loại tượng chân dung
Căn cứ theo nội dung, tượng chân dung gồm hai loại: Tượng chân dung con người và tượng chân dung danh nhân.
+ Tượng chân dung con người: là các bức tượng khắc hoạ chân dung của nhân vật có trong đời sống thường nhật hoặc cũng có thể là các nhân vật có các đặc điểm hư cấu được sáng tạo từ cảm hứng của nhà điêu khắc. Các bức tượng dạng này đề cao tính thẩm mĩ, chú trọng diễn tả vẻ đẹp tạo hình, các trạng thái tình cảm của nhân vật được tập trung diễn đạt một cách rõ nét. Tượng thường được bày, đặt, trang trí trong không gian riêng tư như phòng khách gia đình, thư viện hoặc trong các khu vườn nhỏ.
Gian Lô-ren-do Bê-ni-ni (Gian Lorenzo Bernini), Costanza Buonarelli, 1636, tượng đá cẩm thạch(2)
(1) Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(2) Nguồn: Bảo tàng Quốc gia Bargello, Florence, Italia
(Trang 11)
+ Tượng chân dung danh nhân: là các bức tượng khắc hoạ chân dung những nhân vật có đóng góp cho sự tiến bộ ở các lĩnh vực khác nhau, được xã hội ghi nhận và được nhiều người biết đến.
Các bức tượng này luôn coi trọng việc diễn tả đặc điểm nhận dạng của nguyên mẫu, trạng thái biểu hiện tinh thần của nhân vật cũng được đặc biệt chú trọng. Tượng chân dung danh nhân thường được bày, đặt ở các vị trí trang trọng. đông người tiếp xúc, ví dụ như bảo tàng, hội trường, sảnh lớn, công viên,...
Vũ Cao Đàm, Chân dung bác Hồ, 1946, tượng đồng(1)
? Em sẽ khai thác đặc điểm nào của tượng chân dung trong phác thảo, tạo hình bức tượng của mình?
(1) Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh
(Trang 12)
- Vẻ đẹp trong tạo hình điêu khắc tượng chân dung
Khi thưởng thức hay sáng tạo một tác phẩm tượng chân dung, cần nắm bắt một số tiêu chí sau:
+ Dáng: là cách gọi áp dụng cho sự đánh giá hình dáng tổng thể về một hình thể thông qua dáng vẻ, tư thế một tượng chân dung khi được đặt thăng bằng trên bục, bệ.
+ Tỉ lệ: là khoảng cách giữa các bộ phận và chi tiết trong tổng thể, cũng như tương quan giữa các bộ phận trên một bức tượng chân dung có một sự hợp lí, hài hoà.
+ Khối: là vẻ đẹp từ đặc điểm tạo hình của khối biểu hiện trên nhiều khía cạnh như: sự tương phản, sức căng, sự trôi chảy, chất cảm bề mặt....
- Nhận biết đặc điểm khối lớn trên tượng chân dung
Đặc điểm khối lớn là đặc điểm cấu trúc tổng thể của một hình khối. Ở tượng chân dung, khối lớn là hình thái nổi bật của khối đầu, khối cổ, thân dưới hoặc bệ tượng. Khối lớn chứa đựng các khối phụ nhỏ hơn và nằm trong tổng thể khối lớn. Ví dụ như khối đầu gồm khối sọ và khối mặt,... Trong tượng chân dung, khối lớn có các đặc điểm chung thường được quy vào các xu hướng nhận dạng sau:
+ Khối có xu hướng vuông: là những khối có cấu trúc hình hộp, diện của khối được tạo ra bởi các cạnh góc vuông. Khối có đặc điểm này xuất hiện nhiều trên các bức tượng chân dung nam giới. Do đặc điểm giới tính, tượng chân dung nam giới thường có nhiều góc cạnh hơn nữ giới, nên các khối lớn như khối sọ, cổ hay vai và các khối bộ phận nhỏ hơn như cằm, mũi hay miệng thường có xu hướng nhận diện ra các cạnh góc vuông nhiều hơn.
An-béc-tô Gia-cô-mét-ti (Alberto Giacometti), Cái đầu (Head), 1934, tượng thạch cao)(1)
(1) Nguồn: Viện bảo tàng Mĩ thuật Metropolitan, New York, Hoa Kỳ
(Trang 13)
Tìm ý tưởng và xây dựng một phác thảo thể hiện đặc điểm, vẻ đẹp của tượng chân dung bằng chất liệu đất nặn.
Gợi ý:
Xác định chân dung nhân vật dự định thực hiện (tìm hiểu, sưu tầm tư liệu, hình ảnh liên quan đến nhân vật)
Định hình ý tưởng bằng cách phác hoạ bố cục trên giấy A4
Tìm hiểu vật liệu để thực hiện phác thảo phù hợp với điều kiện và khả năng của bản thân
THẢO LUẬN
Trao đổi theo các nội dung gợi ý sau:
- Cần lưu ý đến những đặc điểm gì để nhận biết khối lớn trên tượng chân dung?
- Những yếu tố nào tạo nên vẻ đẹp của một bức tượng chân dung?
- Bạn cần lưu ý điều gì khi xây dựng phác thảo tượng chân dung?
VẬN DỤNG
Lựa chọn và phân tích vẻ đẹp của một tác phầm tượng tròn em yêu thích.
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn