Nội Dung Chính
Trang 56
Học xong bài học này, em có thể:
• Nêu được khái niệm hỗn hợp, chất tinh khiết.
• Phân biệt được hỗn hợp đồng nhất, hỗn hợp không đồng nhất.
• Thực hiện được thí nghiệm để biết dung môi, dung dịch là gì; phân biệt được dung môi và dung dịch.
• Quan sát một số hiện tượng trong thực tiễn để phân biệt được dung dịch với huyền phù, nhũ tương.
• Nhận ra được một số khí cũng có thể hoà tan trong nước để tạo thành một dung dịch; các chất rắn hoà tan và không hoà tan trong nước.
• Nêu được các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hoà tan trong nước.
Hãy kể tên những vật thể mà thành phần của chúng có hai hoặc nhiều chất trộn lẫn với nhau.
I. HỖN HỢP, CHẤT TINH KHIẾT
1. Hỗn hợp
Thành phần: natri clorid (sodium chloride), nước cất
a) Nước muối sinh lí
Thành phần: muối, bột ngọt, đường,...
b) Bột canh (bột gia vị)
Đọc thông tin trên các bao bì ở hình 10.1 và kể tên một số thành phần chính trong những sản phẩm đó.
Hình 10.1. Thành phần trên bao bì của một số sản phẩm
Trong thành phần của các sản phẩm như nước muối sinh lí, bột canh có nhiều chất khác nhau. Người ta gọi nước muối sinh lí, bột canh là các hỗn hợp.
Hai hay nhiều chất trộn lẫn vào nhau gọi là hỗn hợp. Mỗi chất trong hỗn hợp được gọi là một chất thành phần.
Trong hỗn hợp, các chất thành phần vẫn giữ nguyên tính chất của nó.
| Em hãy lấy thêm các ví dụ về hỗn hợp. |
Trang 56
? Hãy cho biết hỗn hợp ở hình 10.2 và hỗn hợp ở hình 10.3 có điểm gì khác nhau.
2. Hỗn hợp đồng nhất và hỗn hợp không đồng nhất
1. Nước chấm ở gia đình em thường có những thành phần gì? Hãy cho biết đó là hỗn hợp đồng nhất hay hỗn hợp không đồng nhất.
2. Hãy lấy một số ví dụ trong cuộc sống về hỗn hợp đồng nhất và hỗn hợp không đồng nhất.
Hình 10.2. Nước muối
Hình 10.3. Hỗn hợp dầu ăn và nước
Trong hỗn hợp nước muối không xuất hiện ranh giới giữa các thành phần, còn trong hỗn hợp dầu ăn và nước xuất hiện ranh giới giữa các thành phần.
Ta nói, nước muối là hỗn hợp đồng nhất, còn dầu ăn và nước là hỗn hợp không đồng nhất.
3. Chất tinh khiết
Hầu hết các loại nước như nước biển, nước sông suối, nước ao hồ,... kể cả nước máy sinh hoạt đều có lẫn một số chất khác. Khi loại các chất đó ra khỏi nước sẽ thu được nước tinh khiết. Chất không lẫn chất nào khác được gọi là chất tinh khiết.
Vì sao sử dụng chất không tinh khiết có thể ảnh hưởng đến kết quả thực nghiệm khoa học?
| Em có biết Trong thực tế, người ta dùng độ tinh khiết của một chất để chỉ phần trăm khối lượng của chất đó. Ví dụ, vàng bốn số chín là loại vàng có độ tinh khiết cao, với tỉ lệ 99,99% vàng nguyên chất, còn 0,01% là các chất khác.
|
II. HUYỀN PHÙ, NHŨ TƯƠNG
Quan sát cốc nước cam vắt khi mới pha xong, em sẽ thấy những phần chất rắn nhỏ lơ lửng (hình 10.4).
Nước cam như trên là một huyền phù, trong đó các chất rắn lơ lửng trong chất lỏng.
Hình 10.4. Nước cam vắt khi mới pha xong
Trang 57
Hình 10.5. Một số ví dụ về huyền phù
Vì sao trên bao bì của một số thức uống như sữa cacao, sữa socola thường có dòng chữ “Lắc đều trước khi uống"?
| Thực hiện thí nghiệm quan sát thành phần của nhũ tương: Cho một thìa nhỏ dầu ăn vào cốc chứa 20 ml nước, sau đó khuấy đều hỗn hợp. Nhận xét các thành phần của hỗn hợp tạo thành. |
Hỗn hợp dầu ăn và nước như trên là nhũ tương, trong đó chất lỏng lơ lửng trong chất lỏng khác.
Em có biết
Để tăng độ bền cho nhũ tương, người ta thường sử dụng các chất nhũ hoá. Chất nhũ hoá tự nhiên được sử dụng trong sữa chua thường chiết xuất từ rong biển và gelatin.
Em có biết
Trong y học, sữa magie (magnesium hydroxide lơ lửng trong nước) là một dạng huyền phù được dùng để trị chứng khó tiêu, ợ chua.
Tìm hiểu thêm
Trong thí nghiệm quan sát thành phần nhũ tương, nếu để yên hỗn hợp một thời gian, dầu ăn và nước sẽ tách thành hai lớp. Em hãy thực hiện lại thí nghiệm và cho thêm một giọt nước rửa bát vào cốc. Nhận xét các thành phần của hỗn hợp tạo thành.
Hình 10.6 là một số ví dụ về nhũ tương.
a) Nước sốt
b) Thuốc
c) Mĩ phẩm
Hình 10.6. Một số ví dụ về nhũ tương
Trang 58
III. DUNG DỊCH
| Nước đường có phải là một dung dịch không? Nếu có, hãy chỉ ra chất tan và dung môi trong dung dịch này. |
Cho ba hỗn hợp: nước phù sa, nước trà, sữa tươi. Xác định hỗn hợp nào là dung dịch, nhũ tương hoặc huyền phù. Giải thích.
| Mô tả đặc điểm của hỗn hợp tạo thành khi thực hiện thí nghiệm: Cho một thìa nhỏ muối ăn vào cốc chứa 20 ml nước, khuấy nhẹ. |
Muối tan trong nước tạo thành dung dịch nước muối. Nước muối là hỗn hợp đồng nhất, không phân biệt được đâu là muối, đâu là nước.
Ta nói muối là chất tan, nước là dung môi hoà tan muối, nước muối là dung dịch.
Dung dịch là một hỗn hợp đồng nhất của hai hay nhiều chất hoà tan vào nhau. Chất có lượng (chiếm phần) nhiều hơn thường được gọi là dung môi.
Nước hoà tan các chất rắn, chất lỏng, chất khí và tạo thành dung dịch.
Ví dụ khí chlorine được sục vào nước với lượng phù hợp (thu được nước chlorine) để diệt các loại vi khuẩn, khử trùng nước sinh hoạt.
Nhiều chất lỏng khác như acetone, ethanol,... được sử dụng làm dung môi trong công nghiệp và trong phòng thí nghiệm.
Hình 10.7. Hỗn hợp giấm ăn và nước
Em có biết
Nước là dung môi hoà tan hầu hết các chất cần thiết cho sự sống và tham gia nhiều quá trình chuyển hoá trong cơ thể.
| 1. Lấy ví dụ dung dịch có hoà tan chất khí. 2. Cho một thìa nhỏ giấm ăn vào nước. Hỗn hợp tạo thành (hình 10.7) có phải là dung dịch không? Nếu có hãy chỉ ra đâu là dung môi. |
Tìm hiểu thêm
Ở điều kiện thường, carbon dioxide là chất khí, tan rất ít trong nước. Khi bị nén lại, nó tan trong nước nhiều hơn.
Vì sao khi mở chai nước giải khát lại có nhiều bọt khí (carbon dioxide) thoát ra?
Trang 59
IV. CHẤT RẮN HOÀ TAN VÀ KHÔNG HOÀ TAN TRONG NƯỚC
1. Chất rắn hoà tan và không hoà tan trong nước
Trong thực tế, có chất rắn tan được trong nước, có chất rắn không tan trong nước.
| Kiểm tra tính tan của bột đá vôi (calcium carbonate) và muối ăn qua hai thí nghiệm sau: • Thí nghiệm 1. Lấy một lượng nhỏ bột đá vôi cho vào cốc nước cất, khuấy đều. Để lắng rồi gạn lấy phần nước trong. Nhỏ vài giọt nước đó lên tấm kính sạch. Hơ tấm kính trên ngọn lửa đèn cồn đến khi nước bay hơi hết. • Thí nghiệm 2. Thay bột đá vôi bằng muối ăn rồi làm như thí nghiệm 1. So sánh mặt trên hai tấm kính sau khi tiến hành thí nghiệm và rút ra kết luận. |
Một số chất rắn tan trong nước như đường ăn (saccharose), muối ăn,... Một số chất rắn không tan trong nước như sắt, calcium carbonate,...
? Kể tên một số chất rắn hoà tan và một số chất rắn không hoà tan trong nước mà em biết.
| Tiến hành thí nghiệm để xác định than bột là chất tan hay không tan trong nước. |
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hoà tan trong nước
| Tiến hành hai thí nghiệm sau để tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến lượng đường ăn hoà tan trong nước: • Thí nghiệm 1. Cho từ từ từng lượng nhỏ đường vào hai cốc: Cốc 1 chứa 10 ml nước ở nhiệt độ thường, cốc 2 chứa 10 ml nước ấm, khuấy đều để đường tan hoàn toàn ở mỗi cốc. Tiếp tục cho thêm đường vào hai cốc đến khi đường không thể hoà tan trong dung dịch. • Thí nghiệm 2. Tiếp tục thêm 5 ml nước vào cốc 1, khuấy nhẹ. Quan sát lượng đường còn lại ở cốc 1 trước và sau khi thêm nước. Nhận xét về lượng đường hoà tan ở mỗi thí nghiệm. |
Khi tăng nhiệt độ hoặc thể tích nước, lượng đường ăn tan trong nước càng nhiều.
Lượng đường ăn hay lượng các chất rắn hoà tan trong nước phụ thuộc vào nhiệt độ, tỉ lệ chất rắn và nước.
Để các chất rắn dễ hoà tan hoặc hoà tan nhanh hơn, người ta thường khuấy hoặc nghiền nhỏ chất rắn trước khi hoà tan.
Để pha cà phê hoà tan nhanh hơn, em sẽ sử dụng nước nóng, nước ở nhiệt độ phòng hay nước lạnh? Vì sao?
Trang 60
| Em có biết Một dung dịch đường nếu vẫn có thể hoà tan thêm đường thì gọi là dung dịch đường chưa bão hoà. Dung dịch đường không thể hoà tan thêm đường là dung dịch đường bão hoà. |
Tìm hiểu thêm
Thực hiện thí nghiệm sau và quan sát quá trình kết tinh của đường ăn trong dung dịch bão hoà.
- Hoà tan dần đường vào nước đun sôi đến khi đường không hoà tan được nữa.
- Thêm vào dung dịch nước đường một ít màu thực phẩm và hương liệu, để nguội rồi đổ vào cốc.
- Nhúng que gỗ vào cốc nước đường rồi lăn nhẹ vào đường trắng để đường bám trên que.
- Đưa que gỗ từ từ vào cốc nước đường sao cho que cách đáy cốc khoảng 2 cm.
- Dùng kẹp gỗ để giữ cố định que ở giữa cốc nước đường.
- Đặt cốc ở vị trí cố định trong hai tuần.
Hình 10.8. Thí nghiệm về quá trình kết tinh đường ăn
| • Chất tinh khiết là chất không lẫn chất nào khác. • Hai hay nhiều chất thành phần trộn lẫn với nhau tạo thành hỗn hợp. Trong hỗn hợp, các chất thành phần vẫn giữ nguyên tính chất của chúng. • Có hai loại hỗn hợp là hỗn hợp đồng nhất và hỗn hợp không đồng nhất. • Dung dịch là một hỗn hợp đồng nhất của dung môi và chất tan. • Các yếu tố nhiệt độ, tỉ lệ giữa chất rắn và nước ảnh hưởng đến lượng chất rắn hoà tan trong nước. |
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn