Bài 7. OXYGEN VÀ KHÔNG KHÍ | Khoa Học Tự Nhiên 6 | Phần 2_ Chủ đề 4. Oxygen và không khí - Lớp 6 - Cánh Diều

Trang 37

Người thợ lặn đeo bình có chứa khí gì khi lặn xuống biển?

I. Oxygen

Em đã biết những gì về oxygen?

Hiện tượng thực tế nào chứng tỏ oxygen ít tan trong nước?

1. Tính chất vật lí của oxygen

Oxygen là chất khí không màu, không mùi, không vị và ít tan trong nước.

2. Tầm quan trọng của oxygen

Oxygen cần cho sự sống của sinh vật trên Trái Đất

Oxygen là thành phần quan trọng nhất đối với hoạt động hô hấp của con người, động vật và thực vật. Oxygen có ở mọi nơi: trong không khí, trong nước và trong đất. Nhờ có oxygen mà sự sống của các sinh vật trên Trái Đất mới có thể được duy trì.

Em có biết

Vai trò của oxygen nén

Nhờ tính chất dễ nén, khí oxygen được nén vào những bình chứa khí đặc biệt cùng một số khí khác, để phục vụ nhiều mục đích khác nhau: trong y tế, chinh phục độ cao hay khám phá đại dương.

Trang 38

Thực hiện các bước sau:

- Chuẩn bị 2 ống nghiệm chứa khí oxygen (ống 1, ống 2).

- Đưa que đóm đã tắt, không còn tàn đỏ vào ống 1.

- Đưa que đóm còn tàn đỏ vào ống 2.

Hãy quan sát và cho biết que đóm ở ống nghiệm nào sẽ bùng cháy.

Oxygen với sự cháy và quá trình đốt nhiên liệu

Khí oxygen duy trì sự cháy. Không có khí oxygen thì không có sự cháy. Tuy nhiên, muốn khởi đầu sự cháy, ta cần cung cấp nhiệt ban đầu cho chất cháy (sự khơi mào). Quá trình cháy có toả nhiệt và phát sáng. Trong điều kiện có càng nhiều khí oxygen, sự cháy diễn ra càng mạnh và càng toả nhiều nhiệt.

Trong điều kiện có oxygen và được khơi mào, nhiên liệu sẽ cháy và phát sinh ngọn lửa. Ánh sáng và nhiệt toả ra từ quá trình đốt nhiên liệu đó được dùng để thắp sáng, sưởi ấm, nấu chín thức ăn hoặc làm hoạt động các máy móc, phương tiện giao thông....

? Vì sao khi đốt bếp than, bếp lò, muốn ngọn lửa cháy to hơn, ta thường thổi hoặc quạt mạnh vào bếp?

Em có biết

Biểu tượng tam giác lửa có ý nghĩa là muốn có ngọn lửa phải đủ đồng thời ba yếu tố: chất đốt (nhiên liệu), nhiệt và oxygen. Vì vậy, muốn dập tắt đám cháy, ta chỉ cần làm mất đi một trong ba yếu tố trong tam giác lửa.

Oxygen

Nhiệt

Nhiên liệu

Hình 7.1. Tam giác lửa

Trang 39

II. KHÔNG KHÍ

1. Thành phần của không khí

Thực hiện thí nghiệm sau để xác định thành phần phần trăm về thể tích của oxygen trong không khí:

- Chuẩn bị thí nghiệm như hình 7.2a.

- Đánh dấu mực chất lỏng trong cốc thuỷ tinh.

- Đốt cháy nến (hình 7.2b).

- Khi nến tắt, đánh dấu lại mực chất lỏng trong cốc thuỷ tinh (hình 7.2c).

Hình 7.2. Thí nghiệm xác định thành phần phần trăm về thể tích của oxygen trong không khí

Quan sát quá trình nến cháy cho đến khi nến tắt và nhận xét sự thay đổi mực chất lỏng trong cốc thuỷ tinh. Ước lượng thành phần phần trăm thể tích của oxygen trong không khí.

Lưu ý: Dung dịch kiềm loãng có vai trò hoà tan khí carbon dioxide sinh ra khi nến cháy.

Vì sao sự cháy trong không khí í lại lại kém kém mãnh mãnh liệt liệt hơn hơn sự sự chấy cháy trong khí oxygen?

Thành phần của không khí được thể hiện trong hình 7.3.

Khí nitơ (nitrogen)

Khí oxygen

Hơi nước, khí carbon dioxide, khí hiếm và các khí khác

Hình 7.3. Thành phần phần trăm thể tích không khí

Em có biết

Khí hiếm, còn gọi là khí trơ, là những khí ít có khả năng tác dụng với chất khác. Ví dụ: khí helium, khí neon,...

? Dựa vào hình 7.3, em hãy nêu thành phần của không khí.

Trang 40

2. Vai trò của không khí đối với tự nhiên

? Quan sát hình 7.4, nêu một số vai trò của không khí đối với tự nhiên.

Không khí là một yếu tố không thể thiếu đối với sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật trên Trái Đất. Mỗi thành phần trong không khí có vai trò riêng đối với tự nhiên.

a) Oxygen cần cho sự hô hấp

Oxygen

Ánh sáng mặt trời

Đường

Khí cacbonic

Nước

b) Carbon dioxide cần cho sự quang hợp

c) Nitơ cung cấp một phần dưỡng chất cho sinh vật

d) Hơi nước góp phần ổn định nhiệt độ của Trái Đất và là nguồn gốc sinh ra mây, mưa

Hình 7.4. Vai trò của các chất trong không khí đối với tự nhiên

3. Sự ô nhiễm không khí và một số biện pháp bảo vệ môi trường không khí

Ô nhiễm không khí là khi không khí có sự thay đổi lớn về thành phần, chủ yếu là do khói, bụi hoặc các khí lạ khác. Không khí bị ô nhiễm có thể xuất hiện mùi khó chịu, làm giảm tầm nhìn, gây biến đổi khí hậu, ảnh hưởng xấu tới môi trường tự nhiên và sức khoẻ sinh vật.

Trang 41

Một số chất và nguồn gây ô nhiễm không khí

Các chất chính gây ô nhiễm không khí là: carbon monoxide, carbon dioxide, nitrogen dioxide, sulfur dioxide,...

Hai nguồn gây ô nhiễm không khí chính là ô nhiễm từ tự nhiên và ô nhiễm do con người gây ra (hình 7.6).

CÁC NHÀ MÁY SẢN XUẤT

NÚI LỬA

CHÁY RỪNG

PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG

HOẠT ĐỘNG NÔNG NGHIỆP

PHẤN HOA

RÁC THẢI

SINH HOẠT

Hình 7.6. Một số nguồn gây ô nhiễm không khí ngoài trời

? Quan sát hình 7.6, cho biết nguồn gây ô nhiễm không khí nào là do tự nhiên và nguồn nào là do con người gây ra.

Không khí trong nhà cũng có thể bị ô nhiễm. Một số nguồn gây ô nhiễm không khí trong nhà là: sơn tường, khói thuốc, hoá chất tẩy rửa,...

Những ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến con người và tự nhiên

Ô nhiễm không khí có thể gây ngứa mắt, đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, kích thích đường hô hấp, dị ứng,... và một số bệnh như hen suyễn, ung thư phổi,... làm giảm khả năng hoạt động thể chất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ con người.

Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên, gây ra một số hiện tượng như hạn hán, băng tan, mù quang hoá, mưa acid,...

Trang 42

Biện pháp bảo vệ môi trường không khí

Kiểm soát khí thải là một trong những biện pháp chính để làm giảm ô nhiễm không khí.

Trong những biện pháp bảo vệ môi trường không khí ở hình 7.7, địa phương em đã thực hiện những biện pháp nào? Cho ví dụ minh hoạ.

Em có thể làm gì để góp phần làm giảm ô nhiễm không khí?

SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG THÂN THIỆN VỚI MÔI TRƯỜNG (NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI, NĂNG LƯỢNG GIÓ,...)

QUẢN LÍ RÁC THẢI SINH HOẠT, RÁC THẢI CÔNG NGHIỆP

GIẢM THIỀU HOẠT ĐỘNG ĐỐT RÁC THẢI NÔNG NGHIỆP, ĐỐT NƯƠNG LÀM RẪY VÀ MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG NÔNG NGHIỆP,...

TUYÊN TRUYỀN, NÂNG CAO Ý THỨC CỦA CON NGƯỜI

TRỐNG THÊM NHIỀU CÂY XANH

TIẾT KIỆM ĐIỆN VÀ NĂNG LƯỢNG

XÂY DỰNG HỆ THỐNG GIAO THÔNG CÔNG CỘNG AN TOÀN, THÂN THIỆN MÔI TRƯỜNG

Hình 7.7. Một số biện pháp chính bảo vệ môi trường không khí

• Oxygen là khí không màu, không mùi, không vị và ít tan trong nước.

• Oxygen duy trì sự sống và sự cháy.

• Thành phần của không khí bao gồm: oxygen, nitơ, carbon dioxide, hơi nước, khí hiếm,... Trong đó, oxygen chiếm khoảng 1/5 thể tích không khí.

• Không khí có vai trò quan trọng đối với tự nhiên.

• Ô nhiễm không khí ảnh hưởng xấu tới môi trường tự nhiên và đời sống sinh vật.

• Cần thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường không khí.