Nội Dung Chính
Trang 44
Học xong bài học này, em có thể:
• Trình bày được tính chất và ứng dụng của một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng trong cuộc sống và sản xuất.
• Biết cách tìm hiểu và rút ra được kết luận về tính chất của một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng.
• Nêu được cách sử dụng một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng an toàn, hiệu quả và bảo đảm phát triển bền vững.
Quan sát hình bên và kể tên một số bộ phận của ô tô. Cho biết các bộ phận đó được làm từ vật liệu nào. Nhiên liệu dùng cho động cơ ô tô là gì?
I. MỘT SỐ VẬT LIỆU THÔNG DỤNG
Các vật thể nhân tạo được làm bằng vật liệu. Các vật liệu được tạo nên từ một hoặc nhiều chất. Ví dụ: dây đồng được tạo nên từ đồng; thép được tạo nên từ sắt và carbon,... Các vật liệu rất phong phú và đa dạng.
? Kể tên những vật liệu mà em biết.
1. Tính h chất và ứng dụng của một số v vật liệu thông dụng
? Kể tên một số vật dụng bằng nhựa. Chúng có đặc điểm gì?
Nhựa
Nhựa dễ tạo hình, thường nhẹ, dẫn nhiệt kém, không dẫn điện và bền với môi trường. Vì vậy, nhựa được dùng để chế tạo nhiều vật dụng trong cuộc sống hằng ngày.
| Em có biết Một số kí hiệu sử dụng đồ nhựa an toàn:
|
Dùng được trong lò vi sóng
An toàn khi đựng thực phẩm
Sử dụng được trong tủ đông
Sản phẩm nhựa có thể tái chế
Hình 8.1. Một số vật dụng bằng nhựa
Để đảm bảo an toàn khi sử dụng các vật liệu bằng nhựa, cần tránh đặt chúng gần nơi có nhiệt độ cao. Tuỳ mục đích sử dụng mà lựa chọn các loại nhựa phù hợp. Có một số loại nhựa không dùng để đựng thực phẩm, có loại không dùng được trong lò vi sóng hoặc tủ đông,... Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần.
Trang 45
Kim loại
Kim loại có các tính chất chung như tính dẻo, tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt tốt. Ngoài ra, các kim loại khác nhau còn có những tính chất khác nhau: tính nhẹ, tính cứng, tính bền,...
a) Xoong, nồi
b) Dây dẫn điện
c) Cầu
d) Vỏ máy bay
Hình 8.2. Một số ứng dụng của kim loại
? Quan sát hình 8.2, nêu một số ứng dụng của kim loại. Cho biết ứng dụng đó dựa trên tính chất nào.
Kể tên một số vật dụng được chế tạo từ kim loại (nhôm, đồng,...).
| Em có biết
NGUY HIỂM VỀ ĐIỆN Lưu ý: Khi thấy dây dẫn điện bị hở, cần rút phích cắm khỏi nguồn điện và bọc lại vị trí bị hở bằng các vật liệu cách điện như băng dính cách điện. |
Cao su
Cao su bị biến dạng khi chịu tác dụng nén hoặc kéo giãn và trở lại dạng ban đầu khi thôi tác dụng. Cao su có khả năng chịu mài mòn, cách điện và không thấm nước. Khi sử dụng các vật dụng bằng cao su, cần chú ý không nên để chúng ở nơi có nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, tránh tiếp xúc với các hoá chất trong thời gian dài hoặc các vật sắc nhọn.
a) Lốp xe (vỏ xe)
b) Găng tay (bao tay) cách điện
Hình 8.3. Một số ứng dụng của cao su
? Dựa vào tính chất nào mà cao su được sử dụng để chế tạo lốp xe?
Trang 46
Thuỷ tinh
? Dựa vào tính chất nào mà thuỷ tinh thường được sử dụng làm dụng cụ trong phòng thí nghiệm?
Hãy kể tên một số vật dụng bằng thuỷ tinh ở gia đình em. Em cần lưu ý gì khi sử dụng chúng?
Thuỷ tinh bền với điều kiện của môi trường, không thấm nước, không tác dụng với nhiều hoá chất. Thuỷ tinh trong suốt, có thể cho ánh sáng truyền qua.
a) Đồ gia dụng
b) Dụng cụ trong phòng thí nghiệm
Hình 8.4. Một số ứng dụng của thuỷ tinh
Các vật dụng bằng thuỷ tinh khi vỡ dễ gây thương tích. Vì vậy, cần cẩn thận khi sử dụng chúng. Ngoài ra, nên dùng vải mềm để lau chùi các vật dụng bằng thuỷ tinh, tránh đặt những vật cứng, nặng đè lên. Tuỳ theo mục đích sử dụng mà chọn loại thuỷ tinh phù hợp.
Gốm
| So sánh tính chất của thuỷ tinh và gốm. |
Gốm là vật liệu cứng, bền với điều kiện môi trường. Nhiều loại gốm cách điện tốt, chịu được nhiệt độ cao.
So sánh tính chất của thuỷ tinh và gốm.
Em có biết
Vỏ tàu vũ trụ được chế tạo từ loại gốm nhẹ, chịu được va đập, chịu được nhiệt độ lên tới vài nghìn độ Xen-xi-ớt.
Gốm
Gốm là vật liệu cứng, bền với điều kiện môi trường. Nhiều loại gốm cách điện tốt, chịu được nhiệt độ cao.
a) Ngói
b) Bát (chén), cốc, đĩa
Hình 8.5. Một số vật dụng bằng gốm
| ? Nêu một số ứng dụng của vật liệu gỗ trong đời sống và sản xuất. |
Gỗ
Gỗ bền chắc và dễ tạo hình nên có nhiều ứng dụng trong đời sống như dùng làm cửa, sàn gỗ, các đồ dùng nội thất (giường, tủ, bàn, ghế,...). Tuy nhiên, gỗ dễ bị ẩm, mốc hay bị mối, mọt,... phá hoại. Vì vậy, người ta thường xử lí gỗ bằng cách sấy, tẩm hoá chất trước khi đưa vào gia công đồ vật.
| Hãy sưu tầm một số mẫu vật làm từ các vật liệu khác nhau. |
Trang 47
Bảng 8.1
| Tên vật liệu | Tính chất cơ bản | Đề xuất cách kiểm tra | Dấu hiệu |
| Nhựa | Nhẹ | Lấy mẫu nhựa đặt vào chậu nước | Mầu nhựa nói trên mặt nước |
| ? | ? | ? | ? |
| Chọn một tính chất cơ bản của vật liệu và đề xuất cách kiểm tra tính chất đó theo bảng 8.1. |
2. Sử dụng các vật liệu bảo đảm sự phát triển bền vững
Việc sử dụng các vật liệu không hợp lí, không hiệu quả làm lãng phí tài nguyên, gây nhiều tác động tiêu cực đến sức khoẻ con người và môi trường.
Để sử dụng các vật liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững, cần bảo vệ, bảo quản và sử dụng chúng đúng cách; khuyến khích dùng các vật liệu có thể tái sử dụng, hạn chế dùng các vật liệu khó phân huỷ.
| ? Tìm một số dẫn chứng để chỉ ra rằng việc sử dụng nhựa không hợp lí, không hiệu quả có thể tác động tiêu cực đến sức khoẻ con người và môi trường. Chúng ta cần làm gì để giảm thiểu rác thải nhựa? |
| Lấy một số ví dụ về việc sử dụng một số vật liệu an toàn, hiệu quả và bào đâm sự phát triển bền vững. |
| Tìm hiểu thêm Làm các sản phẩm tái chế Từ chai, lọ nhựa hoặc các đó vật không sử dụng cùng các đồ dùng cần thiết, em hãy làm các sản phẩm hữu ích cho học tập và cuộc sống như hộp đựng bút, lọ hoa, giá để sách, chậu cây, vật trang trí,....
Hình 8.6. Một số sản phẩm tái chế |
II. MỘT SỐ NHIÊN LIỆU THÔNG DỤNG
Trong khoa học, đời sống và sản xuất, người ta thường sử dụng nhiều loại nhiên liệu khác nhau. Dựa vào trạng thái, người ta chia nhiên liệu thành ba loại: rắn (ví dụ: than, củi), lỏng (ví dụ: xăng, dầu), khí (ví dụ: khí thiên nhiên, khí mô dầu).
| Kể tên một số loại nhiên liệu rắn, nhiên liệu lỏng, nhiên liệu khí mà em biết. |
Trang 48
| ? Than (than đá, than củi) có những tính chất và ứng dụng gì trong đời sống và sản xuất?
Than đá |
1. Tính chất và ứng dụng của một số nhiên liệu thông dụng
Than
Than cháy trong không khí toả nhiều nhiệt. Trong điều kiện thiếu không khí, than cháy sinh ra khí độc là carbon monoxide. Trước đây, than được dùng nhiều để đun nấu, sưởi ấm, chạy động cơ. Hiện nay, than chủ yếu được sử dụng làm nhiên liệu trong công nghiệp.
Trong những ngày trời lạnh, sưởi bằng bếp than trong phòng kín có nguy cơ gây ngạt thở, thậm chí gây tử vong.
Xăng, dầu
Dầu mỏ mới khai thác được gọi là dầu thô. Dầu thô qua quá trình chế biến tạo ra nhiều nhiên liệu như xăng, dầu, khí hoá lỏng.....
| Em có biết Khí thiên nhiên (trong các mỏ khí) và khí mỏ dầu (trong các mỏ dầu) là những nhiên liệu quý cho nhiều ngành công nghiệp như điện, gốm sứ,... Một số mỏ khai thác dầu ở nước ta như: Bạch Hổ, Đại Hùng, Rạng Đông,... |
a) Khí hoá lỏng
b) Xăng
c) Dầu diesel
d) Dầu mazut
Hình 8.7. Một số sản phẩm chế biến từ dầu mô
| Hãy đề xuất phương án kiểm chứng xăng nhẹ hơn nước và không tan trong nước. |
Xăng, dầu đều là các chất lỏng, dễ bắt cháy nhưng xăng dễ bay hơi và dễ cháy hơn dầu. Khi sử dụng chúng cần chú ý bảo đảm an toàn: lưu trữ, vận chuyển trong các thiết bị chuyên dụng và giữ chúng cách xa nguồn nhiệt.
Trang 49
Nhiên liệu từ dầu mỏ có nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Ví dụ: khí hoá lỏng dùng để đun nấu; xăng, dầu sử dụng để chạy các động cơ như xe máy, ô tô, tàu thuỷ....
| Gia đình em thường sử dụng loại nhiên liệu nào? Nêu tính chất và ứng dụng của nhiên liệu đó. |
2. Sơ lược về an ninh năng lượng
Phần lớn năng lượng của chúng ta ngày nay đều đến từ loại nhiên liệu như than, dầu mỏ,... Với tốc độ khai thác và tiêu thụ hiện nay, các nhiên liệu này đang có nguy cơ cạn kiệt. Vì vậy, các quốc gia đều quan tâm tới việc bảo đảm an ninh năng lượng.
An ninh năng lượng là việc bảo đảm năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, đủ dùng, sạch và rẻ như năng lượng mặt trời, năng lượng gió....
| Biển báo đặt ở các trạm xăng như hình sau có ý nghĩa gì?
|
3. Sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững
Sử dụng nhiên liệu không hợp lí sẽ gây mất an toàn, lãng phí và ô nhiễm môi trường. Ví dụ, đốt quá nhiều than sẽ thải vào môi trường một lượng lớn các khí thải, bụi mịn và nhiều chất độc hại khác. Do vậy, cần sử dụng các nhiên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững.
 | a) Duy trì các điều kiện thuận lợi cho sự cháy: cung cấp đủ không khi, tăng diện tích tiếp xúc giữa nhiên liệu và không khí. |
 | b) Điều chỉnh lượng nhiên liệu để duy trì sự cháy ở mức độ cần thiết, phù hợp với nhu cầu sử dụng. |
 | c) Tăng cường sử dụng những nhiên liệu có thể tái tạo, ít ảnh hưởng đến môi trường và sức khoẻ con người như xăng sinh học (E5, E10,...). |
Hình 8.8. Cách sử dụng nhiên liệu an toàn, hợp lí và bảo đảm sự phát triển bền vững
| Khí thải (carbon dioxide, nitrogen dioxide, sulfur dioxide,...), bụi mịn do quá trình đốt than, xăng, dầu ảnh hưởng như thế nào đến sức khoẻ con người, môi trường và xã hội? |
| Nêu các cách sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững. |
| Các việc làm sau có tác dụng gì? a) Thổi không khí vào lò b) Chẻ nhỏ củi khi đun nấu c) Không để lửa quá to khi đun nấu |
Trang 50
Kể tên một số nguyên liệu được sử dụng trong đời sống hằng ngày mà em biết. Từ những nguyên liệu đó có thể tạo ra những sản phẩm gì?
III. MỘT SỐ NGUYÊN LIỆU THÔNG DỤNG
Con người khai thác và chế biến các nguyên liệu để tạo nên các sản phẩm. Ví dụ, quặng bauxite được dùng để sản xuất nhôm; quặng apatite được dùng để sản xuất phân lân, quặng hematite được dùng để sản xuất sắt, gang, thép. Quặng bauxite, quặng apatite, quặng hematite là các nguyên liệu.
1. Tính chất và ứng dụng của một số nguyên liệu thông dụng
| ? Em hãy nêu tên và ứng dụng của một số loại quặng. |
| Em có biết Người ta có thể dùng các thiết bị, máy móc loại bỏ lớp đất đá trên bề mặt để lấy quặng. Những quặng ở sâu trong lòng đất được khai thác thông qua các hầm mỏ. |
Quặng
Quặng là các loại đất, đá chứa khoáng chất như các kim loại, đá quý,... với hàm lượng lớn. Chúng được khai thác từ các mỏ quặng để sản xuất kim loại, phân bón, đồ gốm sứ,...
a) Quặng bauxite
b) Quặng apatite
c) Quặng hematite
Hình 8.9. Một số loại quặng
Đá vôi
| ? Em có thể kiểm tra độ cứng của đá vôi bằng cách nào? |
Nước ta có nguồn nguyên liệu đá vôi rất dồi dào và chất lượng khá tốt. Đá vôi có ở trong các núi đá vôi, có thành phần chính là calcium carbonate. Do bị lẫn các tạp chất nên đá vôi thường có màu sắc khác nhau.
| Quan sát và rút ra nhận xét về khả năng tác dụng của đá vôi với nước và với hydrochloric acid qua thí nghiệm: Nhỏ 2 ml nước lên mẫu đá vôi thứ nhất và 2 ml dung dịch hydrochloric acid loãng lên mẫu đá vôi thứ hai. |
| ? Vì sao mưa acid có thể làm hư hại các tượng đá vôi để ngoài trời? |
Đá vôi tương đối cứng, không tan trong nước nhưng tan trong acid, tạo bọt khí.
Đá vôi có giá thành rẻ, khá phổ biến, được sử dụng nhiều trong đời sống và sản xuất như làm vật liệu xây dựng, sản xuất vôi,..
Trang 51
2. Sử dụng nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững
Việc khai thác quá mức và không có kế hoạch có thể khiến các nguyên liệu bị cạn kiệt. Quá trình khai thác, chế biến nguyên liệu như quặng, đá vôi có thể gây những tác động tiêu cực đến môi trường. Ví dụ, quá trình xử lí quặng thải ra nhiều hoá chất độc hại.
| Hiện nay, nước ta còn nhiều lò nung vôi thủ công đang hoạt động. Nêu những tác động tiêu cực của chúng đối với môi trường. |
Vì vậy, cần sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên.
a) Đổi mới công nghệ khai thác, chế biến
b) Kiểm soát, xử lí chất thải, bảo vệ môi trường
Hình 8.10. Sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững
| Nêu một số biện pháp sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững. |
Ngoài ra, cần chú ý an toàn lao động trong quá trình khai thác và chế biến.
| Hãy nêu ví dụ về việc sử dụng các nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững ở địa phương em. |
| • Một số tính chất quan trọng của vật liệu là tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt, tính dẻo, tính cứng, tính bền, khả năng chịu nhiệt,... • Các nhiên liệu như than, khí hoá lỏng (gas), xăng, dầu,... đều cháy được. An ninh năng lượng là sự bảo đảm năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, đủ dùng, sạch và rẻ. • Quặng là các loại đất, đá chứa khoáng chất với hàm lượng lớn. Đá vôi có thành phần chính là calcium carbonate, tương đối cứng, không tan trong nước, tan trong acid. • Các vật liệu, nhiên liệu, nguyên liệu được sử dụng trong nhiều lĩnh vực đời sống và sản xuất. Cần sử dụng chúng an toàn, hợp lí và bảo đảm sự phát triển bền vững. |
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn