Bài 6: Thuế | Giáo Dục Kinh Tế Và Pháp Luật 10 | Phần một - Chủ Đề 3: Ngân Sách Nhà Nước Và Thuế - Lớp 10 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Trang 32

Yêu cầu cần đạt

• Giải thích được vì sao Nhà nước phải thu thuế.

• Gọi được tên một số loại thuế phổ biến.

• Nêu được quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật thuế.

• Ủng hộ những hành vi chấp hành và phê phán những hành vi vi phạm pháp luật về thuế.

MỞ ĐẦU

Thuế là nguồn thu chủ yếu nhất của ngân sách nhà nước. Thuế được sử dụng như một công cụ quan trọng huy động nguồn lực tài chính, điều tiết kinh tế, góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả, kích thích đầu tư, điều tiết thu nhập, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của quốc gia. Bài học này sẽ giúp chúng ta hiểu được tầm quan trọng của thuế, nhận diện được một số loại thuế; hiểu được việc nộp thuế là quyền lợi và nghĩa vụ của công dân.

Em cùng các bạn tham gia trò chơi “Tiếp sức": Kể tên các loại thuế có ở Việt Nam. Trong cùng một thời gian, đội nào kể được nhiều hơn sẽ chiến thắng.

KHÁM PHÁ

1. Thuế và vai trò của thuế 

a) Thuế là gì?

Em hãy đọc trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

Ông X đã bán một căn nhà và phải nộp thuế 2% từ việc chuyển nhượng bất động sản đó theo quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân.

b) Vai trò của thuế

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp và quan sát sơ đồ sau để trả lời câu hỏi: 0 Từ năm 2006, tỉ trọng thu thuế trong tổng thu ngân sách của Việt Nam giữ vững ở mức trên 80%. Trong vài năm gần đây, tỉ trọng này giảm xuống còn khoảng 75% do thu từ phí, lệ phí và các nguồn thu không phải từ thuế tăng một cách tương đối trong cơ cấu thu ngân sách.

DỰ TOÁN THU TỪ THUẾ, PHÍ, LỆ PHÍ: 1 062 652 TỈ ĐỒNG

Trong đó:

DỰ TOÁN CÁC KHOẢN THU TỪ THUẾ NĂM 2018

ĐVT: Ti đồng (% so với tổng thu ngân sách nhà nước năm 2018)

• Thu từ các loại thuế 995 139 tỉ đồng, chiếm 93,4% tổng thu từ thuế, phí và lệ phí. Thu từ các loại thuế chiếm 75,4% tổng thu ngân sách nhà nước năm 2018 Thu từ các khoản phí, lệ phí 67 513 tỉ đồng, chiếm 6,6% tổng thu từ thuế, phí và lệ phí, tăng 24,2% so với dự toán năm 2017

• Thuế thu nhập cá nhân 96 869 tỉ đồng, chiếm 9,7% tổng thu từ các khoản thuế, tăng 19,6% so với dự toán năm 2017

Thuế giá trị gia tăng

Thuế thu nhập doanh nghiệp

Thuế tiêu thụ đặc biệt

Thuế thu nhập cá nhân

Thuế bảo vệ môi trường

Thuế tài nguyên

Thuế sử dụng đất (nông nghiệp và phi nông nghiệp)

Thu khác

Sơ đồ Dự toán các khoản thu từ thuế năm 2018(1)

2. Một nhóm người trẻ tuổi hoạt động trong lĩnh vực xuất bản phần mềm đã nộp thuế nhiều tỉ đồng. Họ muốn biết tiền thuế họ nộp được sử dụng như thế nào. Cán bộ thuế giải thích, tiền thuế được nộp vào ngân sách nhà nước để đầu tư cho hàng hoá, dịch vụ công cộng như: giáo dục, y tế, kết cấu hạ tầng, công nghệ, hỗ trợ an sinh xã hội, trợ cấp người khó khăn,...

_______________

(1) Nguồn: Bộ Tài chính

Trang 35

3. Thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập,... theo hướng thuế đánh cao vào những hàng hoá dịch vụ cao cấp, người có thu nhập cao nhằm điều tiết bớt thu nhập của các doanh nghiệp, cá nhân có thu nhập cao. Đồng thời, thuế đánh thấp vào những hàng hoá dịch vụ cần thiết cho đại bộ phận dân chúng. Ở Việt Nam, với khoảng một nửa dân số ở độ tuổi dưới 30, nếu mức thuế tăng thêm 5 000 đồng/bao thuốc lá sẽ giúp giảm khoảng 1,8 triệu người hút thuốc, góp phẫn ngăn chặn các bệnh lây nhiễm, giúp tránh tử vong sớm cho khoảng 1 triệu người, đồng thời góp phần vào việc tăng ngân sách nhà nước.

2. Một số loại thuế phổ biến

Em hãy đọc trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

Cuối năm, bộ phận kế toán doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô X hoàn tất hồ sơ để quyết toán với cơ quan thuế. Với kết quả kinh doanh thuận lợi năm vừa qua, khoản thuế chính mà doanh nghiệp phải nộp là thuế thu nhập doanh nghiệp, trích từ kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cùng thu nhập từ các nguồn khác.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn phải nộp các loại thuế khác.

- Thuế thu nhập cá nhân: Những người có thu nhập cao trong doanh nghiệp phải trích một khoản tiền từ phần thu nhập để nộp vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, khi chi trả phần thu nhập này cho người lao động, doanh nghiệp đã khấu trừ thuế. Bởi vậy, doanh nghiệp phải kê khai và nộp số tiền thuế thu nhập cá nhân đó vào ngân sách nhà nước.

- Thuế giá trị gia tăng: Thuế tính trên giá trị tăng thêm của ô tô phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Mặc dù doanh nghiệp phải nộp thuế này nhưng người cuối cùng chịu thuế giá trị gia tăng là người tiêu dùng vì thuế này đã tính trong giá bán ô tô.

- Thuế nhập khẩu: Do doanh nghiệp phải nhập khẩu linh kiện đề lắp ráp ô tô nên vẫn phải nộp thuế nhập khẩu.

- Thuế tiêu thụ đặc biệt: Nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng biện pháp đánh thuế suất cao đối với một số hàng hoá, dịch vụ đặc biệt, nhằm điều tiết việc sản xuất và tiêu dùng xã hội cũng như nhập khẩu hàng hoá, từ đó tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Ở Việt Nam, loại xe ô tô mà doanh nghiệp X sản xuất vẫn phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Trang 36

Thuế bảo vệ môi trường: Xe ô tô gây ô nhiễm do khí thải tạo ra khi sử dụng xăng dầu nên doanh nghiệp X phải nộp thuế bảo vệ môi trường.

Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải nộp các loại thuế như: thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp....

3. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật thuế

Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Một trong những khoản thu chính của ngân sách nhà nước là thuế. Thuế đề ổn định ngân sách, giúp Nhà nước tồn tại và duy trì hoạt động. Đóng thuế là nghĩa vụ của công dẫn khi tham gia vào các hoạt động kinh tế – xã hội.

Các khoản thu từ thuế vào ngân sách là để phục vụ cho chính lợi ích của công dân. Ngân sách nhà nước chỉ có một phần được dùng cho quản lí hành chính, còn lại đều được Nhà nước sử dụng để phục vụ lợi ích cộng đồng. Công dân nộp thuế để được hưởng lợi ích từ ngân sách nhà nước. Việc Nhà nước dùng thuế làm công cụ quan trọng để điều tiết thị trường, hướng dẫn tiêu dùng, đảm bảo cân bằng giữa các nhóm lợi ích trong xã hội cũng chính là vì lợi ích công dân. Để hưởng lợi từ ngân sách nhà nước, công dân phải đóng thuế.

Mọi hành vi trốn thuế, gian lận thuế đều bị xử phạt (Điều 13 Thông tư số 166/2013/TT-BTC), thậm chí nếu trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên sẽ bị khép vào tội hình sự (Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017).

2. Luật Quản lí thuế năm 2019 quy định:

Điều 16. Quyền của người nộp thuế (trích)

1. Được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế; cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế.

Trang 37

5. Hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật về thuế; được biết thời hạn giải quyết hoàn thuế, số tiền thuế không được hoàn và căn cứ pháp lí đối với số tiền thuế không được hoàn.

Điều 17. Trách nhiệm của người nộp thuế (trích)

2. Khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng thời hạn; chịu trách nhiệm trước pháp luật về tinh chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ thuế.

3. Nộp tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm.

LUYỆN TẬP

1. Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào sau đây? Vì sao?

a. Chủ thể chịu thuế là những cá nhân, tổ chức phải trực tiếp nộp thuế cho Nhà nước.

b. Thuế thu nhập cá nhân là công cụ điều tiết thị trưởng, hướng dẫn tiêu dùng tích cực.

c. Những doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ sẽ không phải nộp thuế.

d. Người tiêu dùng phải nộp thuế giá trị gia tăng cho Nhà nước.

e. Thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng đối với một số hàng hoá đặc biệt, xa xỉ nhằm điều chỉnh cung cầu hàng hoá đó trên thị trường.

2. Em hãy gọi tên loại thuế mà các chủ thể phải đóng và cho biết vai trò của thuế đó trong những trường hợp sau:

a. Anh X được trao Giải thưởng Sao Đỏ vi là doanh nhân trẻ tiêu biểu trong năm, có nhiều đóng góp, đặc biệt là đóng thuế để tăng ngân sách nhà nước.

b. Sau khi trừ các khoản miễn thuế và giảm trừ gia cảnh, anh H vẫn phải nộp thuế theo quy định của pháp luật.

c. Nhiều quốc gia áp dụng biện pháp đánh thuế suất rất cao đối với một số hàng hoá, dịch vụ mang tính chất xa xỉ, không thực sự cần thiết như bia, rượu, thuốc lá, xì gà... các dịch vụ như kinh doanh xổ số, casino, vũ trường.....

d. Công ty kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật X phải nộp thuế cao khi nhập khẩu thuốc diệt cỏ thuộc loại hạn chế sử dụng.

3. Em có nhận xét gì về các việc làm sau?

a. Giám đốc Nyêu cầu kế toán trưởng thay đổi số liệu thu chi của doanh nghiệp để giảm thuế.

b. Để giảm thuế thu nhập cá nhân, anh X đã nhờ người khác đứng tên một số khoản thu nhập.

c. Công ty A đã chia nhỏ các khoản tiền chi trả thu nhập và giải thích rằng, đó là một việc làm có lợi cho người lao động vì giúp họ giảm tiền thuế thu nhập cá nhân.

4. Em hãy giải đáp thắc mắc giúp các bạn sau đây:

a. H: Người nộp thuế phải bỏ tiền ra nộp, sao lại nói rằng, nộp thuế là quyền lợi của công dân? Nếu là quyền lợi, sao nhiều người trốn thuế?

b. M: Ai làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít. Người có thu nhập cao hơn là do họ làm nhiều hơn. Vậy vì sao họ phải nộp thuế thu nhập cá nhân?

c. N: Cả ở biển, không có ai phải nuôi, sao chủ tàu cá phải nộp thuế?

d. Q: Ca sĩ thu nhập từ năng khiếu của bản thân, hưởng lợi gì từ ngân sách nhà nước mà phải nộp thuế?

VẬN DỤNG

1. Hãy viết một bài tuyên truyền về nghĩa vụ nộp thuế của công dân.

2. Em hãy tìm hiểu và tự đánh giá việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của những người thân trong gia đình em.