Bài 4: Dân Cư Và Dân Tộc Ở Việt Nam | Lịch Sử Và Địa Lí 5 | Chủ Đề 1: Đất Nước Và Con Người Việt Nam - Lớp 5 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Sau bài học này, em sẽ:

• Nêu được số dân và so sánh được quy mô dân số Việt Nam với một số nước trong khu vực Đông Nam Á.
• Nhận xét được sự gia tăng dân số ở Việt Nam và một số hậu quả do gia tăng dân số nhanh và phân bố dân cư chưa hợp lí ở Việt Nam, có sử dụng tranh ảnh, biểu đó hoặc bảng số liệu.
• Kể được tên một số dân tộc ở Việt Nam và kế lại được một số câu chuyện về tình đoàn kết của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
• Bày tỏ được thái độ tôn trọng đối với sự đa dạng văn hoá của các dân tộc Việt Nam.

KHỞI ĐỘNG

Theo Tổng cục Thống kê, giữa tháng 4 năm 2023, số dân Việt Nam đạt mốc 100 triệu người, xếp thứ 8 châu Á và thứ 15 trong số các quốc gia đông dân nhất thế giới. Hãy chia sẻ suy nghĩ của em về những thông tin trên.

KHÁM PHÁ

1. Quy mô dân số

Đọc thông tin và bảng số dân các nước Đông Nam Á năm 2021, em hãy:

- Cho biết số dân của nước ta năm 2021.

- So sánh số dân nước ta với các nước trong khu vực Đông Nam Á.

BẢNG SỐ DÂN CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á NĂM 2021

(Nguồn: Niên giám thống kê Việt Nam năm 2021)

Việt Nam là nước đông dân trên thế giới. Năm 2021, số dân nước ta là 98,5 triệu người (đứng thứ 3 khu vực Đông Nam A).

2. Gia tăng dân số

Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

- Cho biết số dân của nước ta năm 2021 tăng bao nhiêu triệu người so với năm 1991.

- Nêu một số ảnh hưởng của gia tăng dân số ở nước ta.

Hình 1. Biểu đồ số dân của Việt Nam giai đoạn 1991-2021

(Nguồn: Tổng hợp từ Niên giám thống kê Việt Nam các năm)

Số dân nước ta tăng khá nhanh, bình quân mỗi năm tăng thêm khoảng một triệu người. Trong thời gian gần đây, tốc độ gia tăng dân số có xu hướng giảm do nước ta thực hiện tốt công tác dân số - kế hoạch hoá gia đình.

Dân số đồng và tăng lên hằng năm tạo cho nước ta nguồn lao động dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn. Tuy nhiên, dân số đồng cũng gây ra một số khó khăn trong giải quyết việc làm, nhà ở, y tế, giáo dục,...; đồng thời dẫn đến nguy cơ suy thoái tài nguyên thiên nhiên và ô nhiễm môi trường.

3. Phân bố dân cư

Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy:

- Xác định các khu vực đông dân, khu vực thưa dân ở nước ta. Rút ra nhận xét.
- Nêu những hậu quả của việc phân bố dân cư chưa hợp lí.

Nước ta có mặt độ dân số khá cao, năm 2021 là 297 người/km². Dân cư phân bố không đồng đều giữa đồng bằng và miền núi, giữa thành thị và nông thôn. Vùng đồng bằng, ven biển dân cư tập trung đông đúc với mật độ dân số cao. Miền núi có dân cư thưa thớt, mật độ dân số thấp. Thành thị có số dân ít hơn nông thôn nhưng mật độ dân số cao.

Hình 2. Lược đồ phân bố dân cư Việt Nam năm 2021

Dân cư phân bố không đồng đều dẫn đến nơi thừa, nơi thiếu lao động; gây khó khăn cho việc khai thác tài nguyên và sử dụng hợp lí nguồn lao động.

4. Dân tộc

Đọc thông tin, em hãy:

- Kể tên một số dân tộc sinh sống ở nước ta.
- Kể lại một số câu chuyện về tình đoàn kết của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Việt Nam có 54 dân tộc cùng sinh sống. Trong đó, dân tộc Kinh có số dân đông nhất.

Các dân tộc Việt Nam có truyền thống yêu nước, đoàn kết trong quá trình bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Mỗi dân tộc có bản sắc văn hoá riêng thể hiện qua ngôn ngữ, trang phục, ẩm thực, lễ hội.....

Em có biết?

Theo kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 của Việt Nam, mười dân tộc Việt Nam có số dân đông nhất lần lượt là Kinh, Tây, Thái, Hoa, Kho-me (Khmer), Mường, Nùng, Mông, Dao, Gia Rai

Câu chuyện

ĐOÀN KẾT DÂN TỘC TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG

Cuối thế kỉ XIX, thực dân Pháp xâm lược nước ta, Triều đình nhà Nguyễn đã đầu hàng nhưng nhân dân ta vẫn không chịu khuất phục. Năm 1885, vua Hàm Nghi ban chiếu Cần vương, kêu gọi nhân dân giúp vua cứu nước. Đồng bào các dân tộc đã hưởng ứng phong trào này.

Trong những ngày ở núi rừng Tân Sở, vua Hàm Nghi đã được đồng bào các dân tộc nơi đây tận tình giúp đỡ. Đồng bào Bru - Vân Kiều, Tà Ôi, Cơ Tu,... đã cung cấp lương thực, đốn gỗ, xây dựng doanh trại cho nghĩa quân. Đồng bào còn giữ bí mật về cuộc hành trình của vua Hàm Nghi và tuỳ từng làm cho giặc Pháp nhiều lần không tìm thấy tung tích, đành phải trở về. Đây là một ví dụ sinh động về tinh thần yêu nước, nối tiếp truyền thống đoàn kết của các dân tộc Việt Nam từ nghìn xưa.

(Theo Lã Văn Lô, Bước đầu tìm hiểu các dân tộc thiểu số ở Việt Nam trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước, NXB Khoa học xã hội, 1973)

Câu chuyện

TÌNH CẢM YÊU THƯƠNG CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC Ở TÂN TRÀO ĐỐI VỚI BÁC HỒ

Tân Trào là căn cứ địa cách mạng của cả nước, ghi dấu những năm tháng Bác Hồ ở và làm việc, những ân tình sâu nặng, son sắt của đồng bào dân tộc đối với Bác. Đây là nơi sinh sống lâu đời của các dân tộc, như Tày, Nùng, Dao, Cao Lan,...

Những ngày đầu Bác mới chuyển về Tân Trào, nhà cửa chưa có, nơi ăn chốn ở đều thiếu thốn, đời sống của Bác và cán bộ cách mạng đều được đồng bào dân tộc tại địa phương giúp đỡ. Bác làm việc, ăn và ngủ ở trong làn dựng trước cửa hang. Các đoàn thể, đồng bào địa phương thường lui tới thăm hỏi, quan tâm Bác.

Bác đi tới đâu cũng chiếm được tình cảm của đồng bào. Chỉ một thời gian ngắn ở Tân Trào mà từ cụ già đến em nhỏ ai cũng hết sức kính trọng, thương yêu Bác như người ruột thịt của mình. Đồng bào gọi Bác là Ông Ké - Ông Ké Nùng. Ông Kẻ Tày vì thấy Bác giản dị, gần gũi và nhân từ. Có chút thịt rừng săn bắn được hay ngọn măng, con cả, mớ rau, đồng bào cũng đem biếu Bác. Thường thì Bác cảm ơn chứ không nhận, Bác không bao giờ làm phiền đến đồng bào.

Thời gian hoạt động cách mạng ở Tân Trào, Bác Hồ và các đồng chí cản bộ cách mạng đã vượt qua những thiếu thốn, gian khổ nhưng Bác luôn được đồng bào tin tưởng, ủng hộ và giữ gìn an toàn bí mật các hoạt động để lành đạo cách mạng dành được thắng lợi.

(Theo Bác Hồ ở Việt Bắc, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 2011)

LUYỆN TẬP

Dựa vào lược đồ phân bố dân cư Việt Nam năm 2021, hãy kể tên 3 tỉnh, thành phố có mật độ dân số dưới 100 người/km² và từ 1000 người/km² trở lên.

VẬN DỤNG

Tìm hiểu và viết đoạn văn ngắn (5-7 câu) về một dân tộc ở nước ta (tên, nơi sinh sống, trang phục, lễ hội,...) và chia sẻ với các bạn.