Bài 21: THẾ GIỚI TRONG TRANG SÁCH | Tiếng Việt 5 - Tập 1 | Tuần 12 - Lớp 5 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Trang 105

ĐỌC

Chia sẻ với bạn về một bài học bổ ích từ những trang sách em đã đọc.

THẾ GIỚI TRONG TRANG SÁCH

Trang sách mở ra thế giới diệu kì:
Trên bầu trời những vì sao lấp lánh
Mặt biển xanh, cánh buồm nâu trong nắng
Sau cơn mưa hiện bảy sắc cầu vồng.

Trang sách trả lời câu hỏi tuổi thơ
Vũ trụ bao la bao điều bí mật
Trái đất rộng có chân người chỉnh phục
Mặt trăng hiền giấu chú Cuội ở đâu?

Trang sách thắp lên ngọn lửa khát khao
Những ước mơ có dáng hình xứ sở
Những ước mơ tuổi thơ luôn rộng mở
Con đường dài tít tắp đợi mong ta.

Bài học nào trong trang sách thiết tha
Nhân nghĩa bao đời cha ông gìn giữ
Như dòng sông sẽ chảy về biển cả
Lớn khôn rồi vẫn nhớ tiếng mẹ ru.

(Huệ Triệu)

Từ ngữ:

- Xứ sở: quê hương, đất nước.

- Nhân nghĩa: lòng thương người và tôn trọng lẽ phải.

1. Thế giới diệu kì mà sách mang đến cho người đọc được thể hiện qua những hình ảnh nào?

2. Dựa vào khổ thơ thứ hai và những trải nghiệm đọc sách, nêu cách hiểu của em về câu thơ "Trang sách trả lời câu hỏi tuổi thơ".

3. Khổ thơ thứ ba giúp em cảm nhận được gì về ý nghĩa của những trang sách đối với tuổi thơ?

4. Theo em, tác giả muốn nhắn gửi các bạn nhỏ điều gì qua khổ thơ cuối?

Chọn câu trả lời dưới đây hoặc nêu ý kiến của em.

A. Nhân nghĩa là lẽ sống đẹp của dân tộc mà mỗi con người cần hướng tới.

B. Qua những trang sách, ta nhận ra lẽ sống nhân nghĩa người xưa truyền lại.

C. Nhớ về cội nguồn, gìn giữ truyền thống tốt đẹp cha ông để lại là trách nhiệm của mỗi chúng ta.

5. Em thích khổ thơ nào trong bài? Vì sao?

LUYỆN TỪ VÀ CÂU

DẤU GẠCH NGANG

1. Dấu gạch ngang trong các câu dưới đây được dùng để làm gì?

Ngày Sách và Văn hoá đọc Việt Nam – sự kiện văn hoá quan trọng đối với người yêu thích sách – được tổ chức vào ngày 21 tháng 4 hằng năm.

Ha-ri Pót-tơ – bộ truyện của nhà văn Giô-an Rô-linh – có sức hấp dẫn kì lạ với nhiều trẻ em trên thế giới.

A. Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật.

B. Đánh dấu các ý liệt kê.

C. Nối các từ ngữ trong một liên danh.

D. Đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích.

Trang 107

2. Nêu đặc điểm về vị trí và công dụng của dấu gạch ngang trong mỗi trường hợp dưới đây:

a. Lê Quý Đôn tên lúc nhỏ là Lê Danh Phương – nổi tiếng ham học, thông minh, có trí nhớ tốt.

(Thế An)

c. Đến Phong Nha – Kẻ Bàng, chúng tôi thích thú ngắm nhìn động Thiên Đường kì vĩ với các nhũ đá đẹp lộng lẫy.

(Đăng Đức)

b. Thế giới biết ơn những nhà phát minh đã góp phần thay đổi cuộc sống:

- Lát-xlô Bi-rô chế tạo nên bút bi.

- Lu-i Brai tìm ra chữ nổi dành cho người mù.

- Giôn Đun-lốp sáng chế ra lốp xe rồng bơm hơi thay cho lốp cao su đặc.

(Bùi Diệp Anh)

Ghi nhớ

Ngoài việc dùng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật, đánh dấu các ý liệt kê, nối các từ ngữ trong một liên danh, dấu gạch ngang có thể được đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu.

3. Dấu gạch ngang trong câu nào dưới dây dùng để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích?

(1) Giuyn Véc-nơ – một trong những người được gọi là "cha đẻ của khoa học viễn tưởng" – rất thích du lịch tới các miền xa xôi. (2) Năm mười một tuổi, cậu định đi theo một chiếc thuyền Ấn Độ - chiếc thuyền mà cậu hi vọng sẽ căng buồm đi khắp đó đây. (3)Khi cha phản đối, cậu đã hứa:

– Từ nay, con chỉ du lịch trong tưởng tượng thôi.

(4) Nhờ những chuyến "du lịch" đó, Giuyn Véc-nơ đã viết nên nhiều truyện khoa học viễn tưởng:

Giuyn Véc-nơ (1828-1905)

- Hai vạn dặm dưới biển,

- Vòng quanh thế giới trong 80 ngày,...

(Theo Bảo Ngọc)

4. Viết 2 – 3 câu về một danh nhân, trong đó có dùng dấu gạch ngang để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích.

Trang 108

VIẾT

TÌM HIỂU CÁCH VIẾT ĐOẠN VĂN
THỂ HIỆN TÌNH CẢM, CẢM XÚC VỀ MỘT CÂU CHUYỆN

1. Đọc câu chuyện dưới đây và trao đổi với bạn.

Không nên phá tổ chim

Thấy trên cành cây có một tổ chim chích choè, ba con chim non mới nở, tôi liền trèo lên cây, bắt chim non xuống để chơi. Chị tôi thấy vậy, nhẹ nhàng bảo: "Chim non đang sống với mẹ, sao em nỡ bắt nó? Lát nữa chim mẹ về, không thấy con, sẽ buồn lắm đấy. Còn lũ chim non xa mẹ, chúng sẽ chết. Hãy đặt lại chim vào tổ. Sau này chim lớn, chim sẽ hát ca, bay lượn, ăn sâu bọ giúp ích con người..

Nghe lời chị, tôi đem những chú chim non đặt lại vào tổ.

(Theo Quốc văn giáo khoa thư)

a. Vì sao người chị khuyên em không nên phá tổ chim?

b. Theo lời người chị, loài chim có ích gì đối với con người?

c. Câu chuyện này giúp em nhận ra điều gì?

2. Đọc đoạn văn dưới đây và trả lời câu hỏi.

Không nên phả tổ chim là một câu chuyện giản dị nhưng lại mang đến cho tôi nhiều cảm xúc khó quên. Câu chuyện kể về một em nhỏ vì tò mò mà trèo lên cây, bắt ba con chim non xuống để chơi. Nhưng lời khuyên của chị gái đã làm cho em tỉnh ngộ. Chị đã nói về nỗi buồn của chim mẹ khi không tìm thấy con, số phận của những con chim non khi bị tách ra khỏi mẹ. Chị còn nói với em về lợi ích mà loài chim mang lại cho con người. Lời khuyên của chị thật nhẹ nhàng mà thấm thía. Nó giúp người em có một hành động đáng khen: đem những con chim non đặt lại tổ của chúng. Câu chuyện tuy ngắn nhưng thật xúc động bởi ý nghĩa nhân văn cao đẹp: Cuộc đời sẽ tốt đẹp hơn, hạnh phúc hơn nếu chúng ta biết yêu quý và trân trọng sự sống của muôn loài. Gấp trang sách lại, hình ảnh những chú chim non bé bỏng quấn quýt bên mẹ vẫn in đậm trong tâm trí tôi.

(Phan Nguyên)

Trang 109

a. Người viết muốn nói điều gì qua đoạn văn trên?

b. Tìm các câu văn trong đoạn ứng với phần mở đầu, triển khai, kết thúc của đoạn văn và xác định nội dung tương ứng của mỗi phần.

c. Tìm trong đoạn văn những từ ngữ hoặc câu văn thể hiện tình cảm, cảm xúc của người viết.

3. Trao đổi về những điểm cần lưu ý khi viết đoạn văn nêu tình cảm, cảm xúc về một câu chuyện.

G: 

- Đoạn văn nêu tình cảm, cảm xúc về một câu chuyện thường có mấy phần? Đó là những phần nào?

- Nội dung chính của mỗi phần là gì?

- Người viết thể hiện tình cảm, cảm xúc như thế nào?

-

Ghi nhớ

Đoạn văn thể hiện tình cảm, cảm xúc về một câu chuyện thường có 3 phần:

- Mở đầu: Giới thiệu tên câu chuyện, tên tác giả và nêu ấn tượng chung về câu chuyện.

- Triển khai: Kế tóm tắt nội dung câu chuyện, nêu những điều yêu thích ở câu chuyện (nhân vật, sự việc, ý nghĩa của câu chuyện,...) và thể hiện tình cảm, cảm xúc đối với câu chuyện.

- Kết thúc: Khẳng định một lần nữa giá trị, ý nghĩa của câu chuyện hoặc nhấn mạnh tình cảm, cảm xúc đối với câu chuyện.

Tìm đọc câu chuyện kể về tấm gương học tập hoặc những đóng góp của một nhà khoa học.