Bài 12. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình | Giáo Dục Công Dân 7 - Lớp 7 - Cánh Diều

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

√ Nếu được khái niệm và vai trò của gia đình; quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình.

√ Nhận xét được việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong gia đình của bản thân và người khác.

√ Thực hiện được nghĩa vụ của bản thân đối với ông bà, cha mẹ và anh chị em trong gia đình bằng những việc làm cụ thể.

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm về gia đình và vai trò của gia đình

Em hãy quan sát các hình ảnh dưới đây và thảo luận

a) Em hãy liên kết các hình ảnh thành một câu chuyện nói về mối quan hệ trong gia đình và vai trò của gia đình đối với mỗi thành viên.

b) Theo em, gia đình là gì? Gia đình có vai trò như thế nào đối với mỗi người?

• Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau theo quy định của pháp luật.

• Đối với mỗi người, gia đình có vai trò quan trọng. Gia đình chính là mái ấm yêu thướng, là nơi hình thành và nuôi dưỡng nhân cách, là chỗ dựa vững chắc cho mọi thành viên trong gia đình.

Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Trong bài nói tại Hội nghị cán bộ thảo luận dự thảo Luật Hôn nhân và gia đình (10/10/1959) Bác Hồ đã khẳng định: “... Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt, gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình”.

(Trích Hồ Chí Minh Toàn tập (2011), tập 12, tr. 300, NXB Chính trị quốc gia)

a) Theo em, Bác Hồ muốn nhấn mạnh điều gì trong thông tin trên? 

b) Em hãy cho biết gia đình có vai trò như thế nào đối với mỗi cá nhân và xã hội?

• Đối với xã hội, gia đình có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn, phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương, dân tộc. Mỗi một gia đình tốt là một tế bào lành mạnh cho xã hội.

2. Quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi

Thông tin

Trường hợp

Gia đình H gồm bố mẹ và hai anh em H. Mỗi sáng, bố đưa anh em H đến trường xong thì đến cơ quan làm việc. Sau giờ làm, bố đi chơi thể thao với bạn và về nhà rất muộn H thấy mẹ lúc nào cũng tất bật, không được nghỉ ngơi H thương mẹ nên sau giờ học thường giúp mẹ làm việc nhà và chăm sóc em gái. Bố của H không muốn cho H giúp mẹ làm việc nhà vì sợ ảnh hưởng đến việc học tập của con. Rất nhiều lần bố mẹ H tranh luận gay gắt về vấn đề này.

a) Em hãy dựa vào những nội dung trong thông tin để nhận xét về suy nghĩ và hành động của các thành viên trong gia đình H. 

b) Theo em, pháp luật nước ta quy định như thế nào về quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng giữa cha mẹ và con?

• Vợ chồng bình đẳng với nhau, có quyền và nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình.

• Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy cin thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng con; không được phân biệt đối xử giữa các con; không được ngược đãi, xúc phạm, ép buộc con làm điều trái đạo đức, trái pháp luật.

• Con có quyền được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ.

Em hãy đọc câu chuyện dưới đây và trả lời câu hỏi

BÀ VÀ CHÁU

Trong gia đình Ninh, ngoài bố mẹ ra thì bà là người chăm sóc Ninh từ lúc lọt lòng. Những khi bố mẹ bận công việc, bà lo cho Ninh từng bữa ăn, giấc ngủ. Khi Ninh ốm, bà thức suốt đêm và kiên trì bón cho Ninh từng thìa cháo. Bà thưởng rủ Ninh vào bếp phụ bà nấu cơm.

Bố mẹ của Ninh thưởng nói: “Bà thương con nhất, con nhớ chịu khó học, sau này lớn lên con có công ăn việc làm con chăm sóc bà”.

Vâng lời bố mẹ, Ninh luôn tự giác, tích cực học tập. Mỗi lần Ninh được điểm cao được giải thưởng thì ánh mắt bà lại rạng ngời hạnh phúc, khi gặp ai trong khu xóm bà cũng khoe cháu bà giỏi.

Gần đây, bà thường xuyên đau ốm. Mỗi lần cầm tay bà, nhìn những đường gân guốc những nếp nhăn, vết đồi mồi hắn trên gương mặt bà, Ninh lại thấy lòng mình chùng xuống. Ninh tự nhủ mình phải cố gắng nhiều hơn nữa, phải học giỏi, ngoan ngoãn để bà vui lòng.

a) Em hãy cho biết câu chuyện trên đã nói đến những mối quan hệ nào trong gia đình của Ninh? Em có nhận xét gì về suy nghĩ, việc làm của bà cháu Ninh? 

b) Theo em, pháp luật nước ta quy định như thế nào về quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và con cháu?

• Ông bà có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu.

• Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà.

Em hãy đọc các câu ca dao, tục ngữ dưới đây và trả lời câu hỏi

Chị ngã, em nâng.

Anh em như thể tay chân 
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.

Khôn ngoan đối đáp người ngoài 
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.

Anh em trên kính dưới nhường 
Là nhà có phúc, mọi đường yên vui.

a) Em hãy nêu ý nghĩa của các câu ca dao, tục ngữ trên. 

b) Theo em, quyền và nghĩa vụ của anh chị em trong gia đình được thể hiện như thế nào trong các câu ca dao, tục ngữ trên?

• Anh, chị, em có quyền và nghĩa vụ thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau; có quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn cha mẹ hoặc cha mẹ không có điều kiện trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con.

3. Thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

Em hãy đọc trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi

A. Bạn M không những học giỏi mà còn chăm chỉ lao động, giúp bố mẹ làm việc nhà. 

B. Anh P cho rằng mọi việc trong gia đình đều phải do anh quyết định. 

C. Bố mẹ của Y luôn quan tâm đến việc học tập của con, tôn trọng ý kiến của con. 

D. Bạn Q thưởng trốn tránh việc trông em khi bố mẹ bận để đi đá bóng.

E. Ông bà K chăm sóc cháu từ nhỏ, khi phát hiện cháu ham chơi, học tập sa sút, ông bà đã nhắc nhở nhiều lần nhưng cháu vẫn không thay đổi.

a) Theo em, trong các trường hợp trên, những ai đã thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình? Vì sao? 

b) Là thành viên trong gia đình, em đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình như thế nào?

Em hãy đọc bài đồng dao dưới đây và trả lời câu hỏi

Theo em, nhân vật “Ta” trong bài đồng dao đã thực hiện bổn phận của mình trong gia đình như thế nào? Điều em học được qua bài đồng dao trên là gì?

• Mỗi người phải tự giác, chủ động, bình đẳng thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong gia đình, đồng thời tôn trọng quyền của người khác.

LUYỆN TẬP

1. Em hãy chia sẻ với các bạn về gia đình của mình (các thành viên, tình cảm, sự quan tâm, cảm thông,...)

2. Em hãy nêu ý nghĩa của câu tục ngữ sau: “Thuận vợ,  thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn”.

3. Vào kì nghỉ hè này, M dự định sẽ về ở với ông bà một thời gian, nhưng bố mẹ của M lại muốn M học thêm một số môn.

a) Em hãy nhận xét việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của bố mẹ M.

b) Nếu là M, em sẽ nói với bố mẹ như thế nào?

4. G là cháu duy nhất trong gia đình nên được ông bà chiều chuộng, Ông bà nói với G: Cháu chỉ cần học giỏi, những việc khác đã có ông bà và bố mẹ cháu lo.

a) Em nhận xét như thế nào về sự quan tâm, chăm sóc của ông bà đối với G?

b) Nếu là G, em sẽ ứng xử như thế nào đối với ông bà?

VẬN DỤNG

1. Em hãy cùng bạn lập kế hoạch tổ chức một buổi tọa đàm về chủ đề “Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình”. (Gợi ý: mục đích; nội dung; thời gian; địa điểm tổ chức; thành phần tham gia,..)

2. Em hãy cùng bạn thiết kế tập san hoặc báo tường về chủ đề gia đình.