Bài 4: Một Số Chế Định Của Pháp Luật Dân Sự Về Nghĩa Vụ Dân Sự Và Hợp Đồng Dân Sự | Chuyên đề học tập Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 | Chuyên Đề 2: Một Số Vấn Đề Về Pháp Luật Dân Sự - Lớp 11 - Kết Nối Tri Thức Với Cuộc Sống

Trang 26

Yêu cầu cần đạt:

• Nêu được một số chế định cụ thể của pháp luật dân sự về nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự.

• Nhận biết được hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật về nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự trong các tình huống cụ thể đơn giản thường gặp. Nêu được ý kiến phân tích, đánh giá trong thảo luận, tranh luận về một số vấn đề đơn giản thường gặp liên quan đến nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự.

• Điều chỉnh được hành vi pháp luật của bản thân trong giải quyết các vấn đề liên quan đến các quy định của pháp luật về nghĩa vụ dân sự và hợp đồng
dân sự.

• Tích cực, chủ động vận động người khác điều chỉnh hành vi pháp luật về nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự; phê phản các hành vi vi phạm pháp luật về nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự.

MỞ ĐẦU

Nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự là những chế định không thể thiếu của pháp luật dân sự. Hai chế định này có quan hệ mật thiết với nhau. Nghĩa vụ dân sự được thể hiện trong hợp đồng dân sự và hợp đồng dân sự là một trong những căn cứ làm phát sinh nghĩa vụ dân sự.

Dịp tết Nguyên đán, anh T đã mua vé máy bay của Hãng hàng không B để về quê ăn Tết. Trong quan hệ này, anh T có nghĩa vụ gì đối với Hãng hàng không B và Hãng hàng không B có nghĩa vụ gì đối với anh T?

KHÁM PHÁ

1. Một số quy định của pháp luật về nghĩa vụ dân sự Em hãy đọc các thông tin và trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

1️⃣ Bộ luật Dân sự năm 2015

Điều 274. Nghĩa vụ

Nghĩa vụ là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể (sau đây gọi chung là bên có nghĩa vụ) phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác (sau đây gọi chung là bên có quyền).

Điều 275. Căn cứ phát sinh nghĩa vụ

Nghĩa vụ phát sinh từ căn cứ sau đây:

1. Hợp đồng,

2. Hành vi pháp lí đơn phương,

3. Thực hiện công việc không có uỷ quyền

4. Chiếm hữu, sử dụng tài sản hoặc được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật,

5. Gây thiệt hại do hành vi trái pháp luật 6. Căn cứ khác do pháp luật quy định.

Điều 279. Thực hiện nghĩa vụ giao vật

1. Bên có nghĩa vụ giao vật phải bảo quản, giữ gìn vật cho đến khi giao.

3. Bên có nghĩa vụ phải chịu mọi chi phí về việc giao vật, trừ trường hợp có thoả thuận khác.

Điều 280. Thực hiện nghĩa vụ trả tiền

1. Nghĩa vụ trả tiền phải được thực hiện đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm và phương thức đã thoả thuận.

2. Nghĩa vụ trả tiền bao gồm cả tiền lãi trên nợ gốc, trừ trường hợp có thoả thuận khác.

Điều 292. Biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ

Các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bao gồm:

1. Cầm cố tài sản;

2. Thế chấp tài sản

3. Đặt cọc;

4. Kí cược

5. Kí quỹ;

6. Bảo lưu quyền sở hữu;

7. Bảo lãnh;

8. Tín chấp;

9. Cầm giữ tài sản.

Điều 351. Trách nhiệm dân sự do vi phạm nghĩa vụ

1. Bên có nghĩa vụ mà vi phạm nghĩa vụ thì phải chịu trách nhiệm dân sự đối với bên có quyền.

Vi phạm nghĩa vụ là việc bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ đúng thời hạn, thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ hoặc thực hiện không đúng nội dung của nghĩa vụ.

2. Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ do sự kiện bất khả kháng thì không phải chịu trách nhiệm dân sự, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.

3. Bên có nghĩa vụ không phải chịu trách nhiệm dân sự nếu chứng minh được nghĩa vụ không thực hiện được là hoàn toàn do lỗi của bên có quyền.

2️⃣ Ngày 1 – 3 – 2021, ông B (50 tuổi) là chủ 1 trang trại nuôi lợn thịt, kí hợp đồng cung cấp thịt lợn sạch cho Công ty Thực phẩm H với nội dung cơ bản là:

– Hằng ngày, ông B phải giao cho Công ty Thực phẩm H 100 kg thịt lợn sạch các loại vào lúc 5 giờ sáng tại cửa hàng bán thực phẩm của công ty với giá bán cụ thể cho từng loại thịt và thịt được giao phải đảm bảo đúng tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn thực phẩm theo quy định của pháp luật.

– Công ty Thực phẩm H phải thanh toán đầy đủ tiền thịt lợn đã giao từng tuần cho ông B theo giá mà hai bên đã thoả thuận vào thứ Hai của tuần kế tiếp tuần nhận được thịt đã giao.

3️⃣ Để có vốn xây dựng trang trại nuôi bò và mua bò giống, ông T đã đến ngân hàng xin vay vốn, ngân hàng đồng ý cho ông T vay tiền với điều kiện ông phải giao cho ngân hàng giữ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà ở của gia đình ông để làm tài sản thế chấp. Hai bên cũng thoả thuận là nếu đến thời hạn trả nợ mà ông T không trả được nợ thì ngân hàng sẽ phát mãi (bán) ngôi nhà của gia đình ông để lấy tiền nợ.

Trang 29

Câu hỏi

1/ Trong trường hợp 2, theo em:

– Nghĩa vụ của các bên phát sinh trên cơ sở của căn cứ nào?

– Ông B phải thực hiện nghĩa vụ gì với Công ty thực phẩm H và Công ty thực phẩm H phải thực hiện nghĩa vụ gì với ông B? Vì sao?

2/ Trong trường hợp 3, theo em

– Biện pháp bảo đảm giao kết hợp đồng và bảo đảm thực hiện nghĩa vụ là gì?

– Hậu quả mà ông T phải chịu nếu vi phạm nghĩa vụ là gì? Đó có phải là trách nhiệm dân sự không? Vì sao?

2. Một số quy định pháp luật về hợp đồng dân sự

Em hãy đọc thông tin và trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

1️⃣ Bộ luật Dân sự năm 2015

Điều 116. Giao dịch dân sự

Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lí đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.

Điều 117. Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự

1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:

a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;

b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện

c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

2. Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.

Trang 30

Điều 119. Hình thức giao dịch dân sự

1. Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.

Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.

2. Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng kí thì phải tuân theo quy định đó.

Điều 385. Khái niệm hợp đồng

Hợp đồng là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.

Điều 398. Nội dung của hợp đồng

1. Các bên trong hợp đồng có quyền thoả thuận về nội dung trong hợp đồng. 2. Hợp đồng có thể có các nội dung sau đây:

a) Đối tượng của hợp đồng;

b) Số lượng, chất lượng,

c) Giá, phương thức thanh toán;

d) Thời hạn, địa điểm, phương thức thực hiện hợp đồng;

đ) Quyền, nghĩa vụ của các bên;

e) Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng;

g) Phương thức giải quyết tranh chấp.

2️⃣Gia đình ông B có 1 ti vi đã sử dụng 5 năm, khi thấy Cửa hàng điện máy X thông báo có thể đổi ti vi cũ lấy ti vi mới, ông B đã mang ti vi cũ đến để đổi lấy một ti vi mới. Sau khi giao ti vi cũ cho cửa hàng và nhận ti vi mới, ông B đã thanh toán cho cửa hàng số tiền chênh lệch giữa giá ti vi mới với giá ti vi cũ và nhận phiếu bảo hành từ nhân viên thu ngân của cửa hàng.

3️⃣ B kí kết hợp đồng thuê phòng ở của ông C với nội dung cơ bản như sau:

- Nghĩa vụ của bên thuê:

+ Giữ gìn vệ sinh, bảo quản đồ đạc cẩn thận; nếu làm hỏng, làm mất đồ đạc trong phòng thì phải bồi thường.

+ Thanh toán đầy đủ tiền thuê phòng, điện, nước theo đúng số lượng và thời hạn đã ghi trong hợp đồng;

+ Trả lại phòng trọ đúng thời điểm đã thoả thuận trong hợp đồng,...

- Nghĩa vụ của bên cho thuê

+ Sửa chữa hoặc thay những đồ đạc bị hỏng trong thời gian cho thuê nếu không do lỗi của bên thuê

+ Không được tăng giá thuê phòng và không được cho người khác đến ở trong thời gian cho thuê đã ghi trong hợp đồng,...

Trang 31

Câu hỏi

1/ Hợp đồng trao đổi ti vi giữa ông B và Công ty điện máy X được thể hiện bằng hình thức nào?

2/ Hợp đồng thuê phòng ở giữa B và ông C được thể hiện bằng hình thức nào? Hợp đồng đó có những nội dung gì?

3/ Theo em, các nội dung của khoản 2 Điều 398 nêu trên có bắt buộc phải có trong tất cả các hợp đồng dân sự không? Vì sao?

LUYỆN TẬP

1. Em hãy cho biết các ý kiến sau đây đúng hay sai. Vì sao?

a. Hành vi giao vật hoặc trả tiền là thực hiện nghĩa vụ dân sự trong hợp đồng mua bán tài sản.

b. Tất cả các nghĩa vụ dân sự đều cần có biện pháp bảo đảm thực hiện.

c. Nghĩa vụ dân sự chỉ phát sinh trên cơ sở của hợp đồng dân sự.

d. Hợp đồng dân sự có thể được thể hiện bằng lời nói hoặc bằng văn bản, song có trường hợp bắt buộc bằng văn bản.

e. Hợp đồng dân sự có hiệu lực khi có đủ điều kiện do luật định.

g. Bên vi phạm nghĩa vụ phải chịu trách nhiệm dân sự đối với bên có quyền.

2. Theo em, hành vi, việc làm của các chủ thể trong những tình huống sau là thực hiện hợp đồng hay vi phạm hợp đồng? Vì sao?

a. T mượn xe đạp của N và hẹn khi mua sách về sẽ trả xe ngay. Tuy nhiên, khi về đến nhà thì em trai của T nói có việc gấp và xin T cho mượn xe để đi cho nhanh. Vì chiều em nên T đã cho em mình mượn xe mà không thông báo cho N biết.

Trang 32

b. Ông B đã giao kết hợp đồng vay ngân hàng 100 triệu đồng trong thời hạn 2 năm để có vốn phát triển kinh tế gia đình. Tuy nhiên, chỉ sau 1 năm ông đã đến ngân hàng đề nghị cho thanh toán nợ trước hạn và được ngân hàng đồng ý.

c. Gia đình ông A kí hợp đồng thuê nhà ở của gia đình bà P với thời hạn 3 năm và thời hạn thanh toán tiền thuê là 6 tháng 1 lần. Khi hết thời hạn thuê, bà P yêu cầu gia đình ông A trả lại nhà cho bà. Ông A đề nghị bà P gia hạn thêm 3 năm nhưng bà P không đồng ý. Tuy nhiên, gia đình ông A vẫn cố tình không chuyển đi mặc dù bà P đã nhiều lần nhắc nhở.

d. Khi học lớp 12, S được bố mẹ hứa sẽ tặng cho một chiếc xe máy nếu bạn trúng tuyển vào đại học. Sau khi trúng tuyển vào đại học, bố mẹ đã mua cho S một chiếc xe máy 50 cm

3. Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi:

a. Doanh nghiệp K kí hợp đồng mua 50 chiếc xe máy của Công ty Z. Tuy nhiên, do gặp khó khăn trong quá trình sản xuất nên đến thời hạn giao hàng, Công ty Z chỉ giao cho Doanh nghiệp K được 20 chiếc xe máy làm cho Doanh nghiệp K phải mất một khoản tiền rất lớn để chi trả cho các khách hàng đã đặt cọc mua xe của doanh nghiệp.

Việc Công ty Z không giao đủ số xe máy cho Doanh nghiệp K khi đến hạn có phải là vi phạm nghĩa vụ, vi phạm hợp đồng dân sự không? Công ty Z có phải bồi thường thiệt hại cho Doanh nghiệp K không? Vì sao?

b. P đặt mua online một áo sơ mi nhãn hiệu X của cửa hàng thời trang trên mạng và đã chuyển tiền thanh toán cho cửa hàng. Tuy nhiên, khi kiểm tra áo do nhân
viên giao hàng mang đến, P phát hiện ra chiếc áo đó có nhãn hiệu Y.

1/ Trong trường hợp này, mỗi bên có những nghĩa vụ gì?

2/ Trách nhiệm giao không đúng hàng theo hợp đồng thuộc về ai? Vì sao?

3/ Nếu là P, em sẽ làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình?

VẬN DỤNG

Em hãy viết bài kể về một trường hợp thực hiện đúng hợp đồng (hoặc nghĩa vụ) dân sự và một trường hợp vi phạm hợp đồng (hoặc nghĩa vụ) dân sự và rút ra bài học cho bản thân.