Nội Dung Chính
[trang 123]
Bài 27. Acetic acid
MỤC TIÊU
• Quan sát mở hình hoặc hình vẽ, viết được công thức phần từ, công thức cấu tạo, nêu được đặc điểm cấu tạo của acid acetic.
• Quan sát mẫu vật hoặc hình ảnh, trình bày được một số tính chất vật lí của acetic acid: trạng thái, màu sắc, mùi vị, tính tan, khối lượng riêng, nhiệt độ sói.
• Trình bày được phương pháp điều chế acetic acid bàng cách lên men ethylic alcohol.
• Trình bày được tính chất hóa học của acetic acid: phản ứng với quỳ tím, đá vỏ, kim loại, oxide kim loại, base, phần ứng cháy, phản ứng ester hóa. Viết được các phương trình hóa học xảy ra.
Tiến hành được (hoặc quan sát qua video) thí nghiệm của acid acetic (phản ứng với quỳ tím, đá vôi, kim loại, oxide kim loại, base, phản ứng cháy, phản ứng ester hóa), nhận xét, rút ra được tính chất hóa học cơ bản của acetic acid.
• Trình bày được ứng dụng của acetic acid (làm nguyên liệu, làm giấm).
Giấm là gia vị quen thuộc được sử dụng phổ biến trong chế biến thực phẩm. Chất nào đã tạo nên vị chua của giấm?
I - Công thức và đặc điểm cấu tạo
Dựa vào mô hình phản tử acetic acid (Hình 27.1), hãy viết công thức phân tử, công thức cấu tạo của acetic acid và so sánh với alkane cùng số nguyên tử carbon về thành phần nguyên tố, nhóm nguyên tử liên kết trực tiếp với nguyên tử carbon.
Hình 27.1 Mô hình phân tử acetic acid
Acetic acid là hợp chất hữu cơ có công thức phân tử C2H402. Trong phân từ acetic acid ─COOH, đây là nhóm nguyên tử gây nên tính đặc trưng của acetic acid. Nhóm ─COOH gồm có nhóm ─OH liên kết với nhóm 
Hình 27.2 Công thức cấu tạo của acetic acid
❓ Trong các chất dưới đây, chất nào có tính chất hóa học đặc trưng giống acetic acid?
A. CH30H B. CH3CHO C. HCOOH D. CH3COOC2H5
[trang 124]
II - Tính chất vật lí
Acetic acid là chất lỏng, không màu, vị chua, có mùi đặc trưng, sôi ở 118 °C, tan vô hạn trong nước, khối lượng riêng là 1,045 g/mL (ở 25 °C). Giấm ăn có chứa acetic acid với nồng độ thường từ 2% đến 5%.
Hình 27.3 Acetic acid trong phòng thí nghiệm (a) và trong giấm ăn (b)
III - Tính chất hóa học
1. Tính acid
Acetic acid là một acid yếu và có đầy đủ tính chất của một acid thông thường
Thí nghiệm: Tìm hiểu tính chất hóa học của acetic acid
Chuẩn bị: dung dịch acetic acid 10%, dung dịch NaOH 10%, Mg, CuO, đá vôi đập nhỏ, ống nghiệm, giấy quỳ tím (hoặc giấy chỉ thị pH), phenolphthalein, đèn côn, ống hút nhỏ giọt.
Tiến hành:
1. Phản ứng với chất chỉ thị:
Lấy một mẩu giấy quỳ, nhỏ vài giọt dung dịch acetic acid lên mẫu giấy quý.
2. Phản ứng với kim loại:
Cho khoảng 2ml dung dịch acetic acid 10% vào ống nghiệm, thêm tiếp một mảnh Mg vào ống nghiệm.
3. Phản ứng với oxide kim loại:
- Cho vào ống nghiệm một ít bột CuO (khoảng 1/3 thìa thuỷ tinh), sau đó nhỏ khoảng 2 mL dung dịch acetic acid vào ống nghiệm.
Đun nhẹ ống nghiệm trên ngọn lửa đèn cồn.
4. Phản ứng với base:
- Cho vào ống nghiệm: 1 mL dung dịch NaOH 10%, thêm tiếp vài giọt phenolphthalein vào ống nghiệm, lắc đều.
- Nhỏ từ từ dung dịch acetic acid 10% vào ống nghiệm cho tới khi mất màu.
5. Phản ứng với đá vôi:
Cho vào ống nghiệm khoảng 1 thìa thuỷ tinh đá vôi đập nhỏ, thêm tiếp khoảng 1 mL dung dịch acetic acid 10% vào ống nghiệm.
Thực hiện các yêu cầu sau:
1. Quan sát hiện tượng xảy ra trong các thí nghiệm trên và từ các kiến thức đã học về acid, hãy nêu tính chất hóa học của acetic acid.
2. Giải thích các hiện tượng xảy ra trong các thí nghiệm trên.
[trang 125]
Tính chất hóa học của acetic acid:
- Làm đổi màu chất chỉ thị acid như giấy quỳ (sang màu đỏ) và giấy chỉ thị pH.
- Phản ứng với kim loại giải phóng khí hydrogen.
2CH3COOH + Mg 
(CH3COO)2Mg + H2
- Phản ứng với oxide kim loại tạo thành muối và nước.
2CH3COOH + CuO
- Phản ứng với base tạo muối và nước.
CH3COOH + NaOH CH3COONa + H2O
- Phản ứng với muối carbonate, giải phóng khí carbon dioxide.
2CH3COOH + CaCO3 (CH3COO)2 Ca + CO2 + H2O
❓ 1. Ấm đun nước sử dụng một thời gian có thể có lớp cặn (chứa CaCO3) bám vào đáy và thành ấm. Có thể loại bỏ lớp căn này bằng giấm ăn. Hãy giải thích.
2. Acetic acid có thể tác dụng được với những chất nào trong các chất sau đây:
Zn, KOH, ZnO, NaCl, MgCO3, Cu? Viết các phương trình hóa học (nếu có).
2. Phản ứng ester hóa
Nghiên cứu phản ứng ester hóa của acetic acid với ethylic alcohol
Phản ứng ester hoá của acetic acid và ethylic alcohol được thực hiện như sau:
- Cho 2ml ethylic alcohol và 2ml acetic acid đặc vào ống nghiệm, lắc đều hỗn hợp.
- Thêm 1 ml dung dịch H2SO4 đặc, lắc nhẹ để các chất trộn đều với nhau.
- Kẹp ống nghiệm rồi đặt vào cốc nước nóng (khoảng 60 °C - 70 °C), thỉnh thoảng lắc ống nghiệm đề trộn đều hỗn hợp. Sau khoảng 5 phút, để nguội hỗn hợp rồi đổ sang ống nghiệm khác chứa 5 mL dung dịch muối ăn bão hòa thấy xuất hiện lớp chất lỏng ở phía trên, không màu, có mùi thơm nhẹ.
Chú ý: Dung dịch HI,SO, đặc có thể gây bỏng nên cần thận trọng khi sử dụng.
Thực hiện yêu cầu sau:
Dựa vào dấu hiệu nào để khẳng định có phản ứng hóa học xảy ra giữa acetic acid và ethylic alcohol?
Acetic acid phản ứng với ethylic alcohol tạo thành ester và nước theo phản ứng:
Phản ứng giữa acetic acid và ethylic alcohol tạo ra ester (ethyl acetate) thuộc loại phản ứng ester hóa.
❓ Propyl acetate là một ester có mùi thơm đặc trưng của quả lẻ. Propyl acetate thu được khi đun nóng acetic acid với propyl alcohol (CH3CH2CH2OH) có mặt H2SO4 đặc làm xúc tác. Viết phương trình hoá học của phản ứng xảy ra.
[trang 126]
🔍 Nhiều hợp chất ester dễ bay hơi, tạo nên mùi hương đặc trưng của nhiều loài hoa (hoa oải hương, hoa hồng, hoa nhài...) và các loại trái cây (táo, lê, nho, chuối, dứa, dâu tây, sáu riêng,...). Các ester thường có mùi thơm dễ chịu nên được sử dụng làm hương liệu trong ngành công nghiệp mĩ phẩm và thực phẩm.
3. Phản ứng cháy
Acetic acid cháy trong khí oxygen tạo thành khí carbon dioxide và hơi nước:
CH3COOH + 2O2 
2CO2 + 2H2O
IV - Điều chế
Acetic acid dùng để sản xuất giấm được điều chế từ ethylic alcohol loãng bằng phương pháp lên men giấm:
C2H5OH + O2 
❓ Khi để các loại rượu có độ cồn thấp (rượu vang, rượu mơ, rượu sâm panh,...) tiếp xúc với không khí, sau một thời gian thì các loại rượu này có vị chua. Hãy giải thích.
V - Ứng dụng
Acetic acid là một trong những hóa chất được sử dụng phổ biến trong công nghiệp và đời sống. Acetic acid được sử dụng nhiều trong công nghiệp thực phẩm, dùng làm nguyên liệu đầu để sản xuất nhiều sản phẩm khác nhau như được phẩm, phẩm nhuộm, tơ nhân tạo, chất dẻo,...
Hình 27.4 Một số ứng dụng của acetic acid
❓Em hãy tìm hiểu và trình bày trước lớp cách làm giấm từ quả chín hoặc từ tinh bột.
[trang 127]
EM ĐÃ HỌC
• Acetic acid là chất lỏng, không màu, vị chua, có mùi đặc trưng, tan vô hạn trong nước.
• Công thức cấu tạo thu gọn của acetic acid: CH3COOH.
• Acetic acid có đầy đủ các tính chất hóa học chung của acid.
• Acetic acid tác dụng với ethylic alcohol tạo ra ester:
CH3COOH + C2H5OH 
CH3COOC2H5 + H20
• Acetic acid được sử dụng nhiều trong công nghiệp thực phẩm; là nguyên liệu đấu để sản xuất các hóa chất khác.
• Acetic acid dùng để sản xuất giấm được điều chế bằng cách lên men dung dịch loãng ethylic alcohol.
EM CÓ THỂ
• Biết cách tạo ra giấm bằng phương pháp lên men để sử dụng trong gia đình.
• Vận dụng các tính chất của acetic acid để ứng dụng trong đời sống như loại bỏ cặn trong ấm nước, thiết bị vệ sinh....
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn