BÀI HỌC: TÔN TRỌNG QUYỀN TÁC GIẢ KHI SỬ DỤNG NỘI DUNG THÔNG TIN | Tin Học 5 | CHỦ ĐỀ D: ĐẠO ĐỨC, PHÁP LUẬT - Lớp 5 - Cánh Diều

(Trang 24)

KHỞI ĐỘNG

Theo em, những hành động sau đây đúng hay sai? Vì sao?

a) Đưa một bài thơ trong sách vào bài trình chiếu của mình nhưng không nêu tên tác giả.

b) Xem bức thư gửi cho bạn khác khi chưa được sự đồng ý của người viết thư.

1. BẢN QUYỀN NỘI DUNG THÔNG TIN

Trong học tập và đời sống, chúng ta thường thu nhận, sử dụng và chia sẻ thông tin. Nội dung sách báo, phim, ảnh hoặc thông tin trong các sự kiện thể thao, văn hoá là các nội dung thông tin.

Bản quyền nội dung thông tin là quyền quyết định ai được sử dụng, sao chép, thay đổi nội dung thông tin đó. Bản quyền nội dung thông tin được cấp cho tác giả hoặc chủ sở hữu của nội dung thông tin và thông tin đó được gọi là thông tin có bản quyền.

Muốn sử dụng một nội dung thông tin có bản quyền, ta phải được người có bản quyền cho phép sử dụng, tức là phải có được Bản quyền sử dụng nội dung thông tin. Sự cho phép sử dụng thường thể hiện cụ thể bằng các điều khoản như: trả tiền hay không phải trả tiền để sử dụng một phần hay toàn bộ, được thay đổi hay không được thay đổi nội dung thông tin.

(Trang 25)

2. TÔN TRỌNG BẢN QUYỀN NỘI DUNG THÔNG TIN

Khi sử dụng nội dung thông tin, cần xin phép tác giả để có bản quyền sử dụng. Tuy nhiên, có những quy định cho phép sử dụng tác phẩm có bản quyền mà không cần sự cho phép của người có bản quyền trong một số trường hợp. Ví dụ, em có thể trích dẫn một đoạn văn với mục đích tham khảo, học hỏi nhưng cần phải nêu rõ nguồn trích dẫn, tên tác giả, tên tác phẩm,... (Hình 1).

GIỚI THIỆU CẢNH ĐẸP VIỆT NAM

“Ruộng bậc thang thêu vào mây

Những đường cong vàng của nắng

Em thêu mùa vào thổ cẩm..."

(Trích trong bài Thu trên nùi của Nguyễn Thanh Vân)

Ruộng bậc thang Tây Bắc (ảnh của Phương Anh Phạm)

Hình 1. Một trang chiếu sử dụng ảnh và trích thơ của các tác giả khác

Vi phạm bản quyền nội dung thông tin có thể diễn ra với nhiều hình thức khác nhau. Những vi phạm thường thấy là:

• Sao chép, làm thay đổi tác phẩm gốc khi chưa được phép. Ví dụ: thay đổi cắt ghép các video, tải nhạc bất hợp pháp, tải phim đưa lên các trang web hoặc mạng xã hội khi chưa được chủ sở hữu bản quyền các tác phẩm đó cho phép.

• Sử dụng tác phẩm có bản quyền trong sản phẩm của mình mà không xin phép, không nêu tên tác giả và nói rõ lấy từ nguồn nào,...

Gặp những hiện tượng như vậy, em cần thể hiện sự không đồng tình. Ví dụ, cần tỏ thái độ phê bình những sai trái, gian dối như sao chép bài làm của bạn, sao chép sản phẩm của người khác khi chưa được phép,...

Vi phạm bản quyền nội dung thông tin là vi phạm chuẩn mực đạo đức, không tôn trọng pháp luật và thiếu văn hoá.

(Trang 26)

3. TÔN TRỌNG SỰ BẢO MẬT VÀ TÍNH RIÊNG TƯ CỦA THÔNG TIN

Cần phải tôn trọng sự bảo mật, tính riêng tư của thông tin. Nội dung thư, nhật kí, mật khẩu,... là những thông tin có tính riêng tư. Cố tình xem, tiết lộ hay sử dụng thông tin có tính riêng tư của người khác khi không được sự đồng ý của người đó là vi phạm đạo đức và pháp luật. Với các thông tin được bảo mật, em cũng không được cố tình truy cập. Ví dụ, cố tình lấy được mật khẩu của hộp thư điện tử hay cố tình xem những thông tin không được phép đều là những hành vi không hợp pháp.

Khi gặp các hiện tượng không tôn trọng bản quyền, vi phạm bảo mật và tính riêng tư của thông tin, truy cập và phát tán thông tin trái phép, em cần thể hiện sự không đồng tình.

LUYỆN TẬP

Bài 1. Em hãy nêu một số ví dụ về vi phạm bản quyền nội dung thông tin.

Bài 2. Vì sao khi đưa một đoạn văn của người khác vào một văn bản của mình thì em phải nêu tên tác giả đoạn văn đó?

VẬN DỤNG

Theo em, mỗi hành động dưới đây xảy ra trong trường hợp nào thì bị coi là vi phạm đạo đức và không hợp lệ:

a) Sửa một bức tranh của người bạn, giữ nguyên tên tác giả và dán lên báo tường của lớp.

b) Hỏi một bạn cùng lớp số điện thoại của mẹ bạn ấy để chuyển cho một người khác.