Nội Dung Chính
(Trang 40)
CHƯƠNG IV. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THỦY SẢN
• Vai trò và triển vọng của thủy sản trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0.
• Các nhóm thủy sản và một số phương thức nuôi thủy sản phổ biến ở nước ta.
• Xu hướng phát triển của thủy sản ở Việt Nam và trên thế giới.
• Yêu cầu cơ bản với người lao động của một số ngành nghề phổ biến trong thủy sản.
(Trang 41)
BÀI 8. VAI TRÒ VÀ TRIỂN VỌNG CỦA THỦY SẢN
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
- Trình bày được vai trò và triển vọng của thủy sản trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
- Phân tích được xu hướng phát triển của thủy sản ở Việt Nam và trên thế giới.
- Trình bày được những yêu cầu cơ bản với người lao động của một số ngành nghề phổ biến trong thủy sản.
Mở đầu
Ngoài cung cấp nguyên liệu cho chế biến (Hình 8.1), thủy sản còn có những vai trò nào khác? Để làm trong lĩnh vực thủy sản, người lao động cần đáp ứng những yêu cầu gì?
Hình 8.1. Chế biến thủy sản
I. VAI TRÒ CỦA THỦY SẢN
Thuỷ sản có vai trò quan trọng đối với đời sống con người và nền kinh tế.
Cung cấp nguồn thực phẩm giàu protein cho con người: cung cấp cho con người: Thủy sản cung cấp cho con người các loài cá, giáp xác (tôm, cua, ghẹ,...), động vật thân mềm (hàu, nghêu, sò, ốc,...), rong tảo,... Đây là nguồn thực phẩm giàu protein và rất cần thiết đối với con người.
Cung cấp nguyên liệu cho chế biến và xuất khẩu: Nuôi trồng và khai thác thuỷ sản giúp cung cấp nguồn nguyên liệu dồi dào, góp phần thúc đấy sự phát triển của ngành Công nghiệp Chế biến thuỷ sản ở nước ta (chế biến cá, tôm, nước nắm,...), nhờ đó nâng cao giá trị thủy sản, tăng cường khả năng xuất khẩu, đóng góp vào sự phát triển kinh tế của đất nước. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước ta năm 2022 đạt 11 tỉ USD, tăng 23,8% so với năm 2021 và tăng 22,2% so với kế hoạch.
Phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm cho người dân: Ở nước ta, thủy sản được xác định là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế chung của cả nước. Bên cạnh đó, nghề khai thác và nuôi trồng thủy sản phát triển ở hầu hết các địa phương trong cả nước đã tạo ra một lượng lớn việc làm cho người dân, giúp người dân tăng thu nhập và ổn định đời sống.
Khẳng định chủ quyền biển đảo và an ninh quốc phòng: Hoạt động khái thác thủy sản xa bờ của ngư dân ở vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam giúp khẳng định chủ quyền biển đảo
(Trang 42)
của Tổ quốc. Bên cạnh đó, ngư dân phối hợp với lực lượng chức năng tham gia cứu hộ, cứu nạn, ngăn chặn âm mưu và các hành động gây rối, xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ trên biển, góp phần bảo đảm an ninh quốc phòng và khẳng định chủ quyền của biển đảo quốc gia.
Ngoài những vai trò kể trên, thủy sản còn có một số vai trò khác như cung cấp thức ăn cho chăn nuôi; đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí của con người,...
Hình 8.2. Vai trò của thủy sản
Khám phá
1. Quan sát Hình 8.2 và nêu vai trò của thủy sản đối với con người, nền kinh tế và bảo vệ chủ quyền biển đảo
2. Nêu vai trò của thủy sản đối với gia đình và địa phương em.
II. TRIỂN VỌNG VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỦY SẢN
1. Triển vọng phát triển thuỷ sản Việt Nam
a) Phát triền nhờ lợi thế của điều kiện tự nhiên
Nước ta có bờ biển dài hơn 3 260 km, vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn, nguồn thuỷ sản khá phong phú. Dọc bờ biển có nhiều vũng - vịnh, đầm phá, rừng ngập mặn có khả năng nuôi trồng thuỷ sản nước mặn, lợ (Hình 8.3); trong đất liền có hệ thống sông, suối, kênh rạch,... có thể nuôi thuỷ sản nước ngọt.
Với lợi thế về điều kiện tự nhiên như đã nêu, Việt Nam đặt ra mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn 2045, phát triển thuỷ sản thành ngành kinh tế quan trọng của quốc gia; giải quyết việc làm cho trên 3,5 triệu người lao động, người lao dộng có thu nhập tương đương với thu nhập bình quân chung của cả nước. Xây dựng các làng cá ven biển, đảo thành các cộng đồng dân cư văn minh, có đời sống tinh thần đậm đà bản sắc riêng gắn với xây dựng nông thôn mới.
Hình 8.3. Nuôi trồng thủy sản trên vịnh
(Trang 43)
b) Phát triển để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của con người
Theo báo cáo của FAO, tiêu thụ thuỷ sản bình quân đầu người trên thế giới tăng từ 9 kg trong năm 1961 lên 20,5 kg trong năm 2018, tăng trưởng khoảng 1,5%/năm. Dự báo đến năm 2030, tiêu thụ thuỷ sản thế giới sẽ tăng 18% (khoảng 28 triệu tấn) so với năm 2018; khoảng 71% lượng thuỷ sản làm thực phẩm trong năm 2030 sẽ được tiêu thụ ở châu Á. Vì vậy, ngành Thuỷ sản có nhiều triển vọng để phát triển trong tương lai.
Để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng của con người, thủy sản Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất thủy sản đạt khoảng 3,0-4,0%/năm; tổng sản lượng thủy sản đạt 9,8 triệu tấn, trong đó sản lượng nuôi đạt 7,0 triệu tấn, sản lượng khai thác đạt 2,8 triệu tấn.
c) Phát triền nhờ chính sách hội nhập ngày càng sâu rộng của Việt Nam
Việt Nam có nhiều loài thuỷ sản có khả năng xuất khẩu, giá trị xuất khẩu có xu hướng gia tăng (Hình 8.4). Tính đến năm 2022, Việt Nam đã kí hiệp định thương mại tự do (FTA) với nhiều nước trên thế giới trong đó có Hàn Quốc, Trung Quốc, Liên minh châu Âu,... và kí kết nhiều hiệp định thương mại khác với hầu hết các quốc gia trên thế giới. Vì vậy, trong tương lai, thuỷ sản Việt Nam sẽ có cơ hội xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới, là động lực để thúc đẩy sự phát triển của ngành Thuỷ sản trong nước.
Với những lợi thế đã nêu, thủy sản Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, tăng giá trị xuất khẩu sản phẩm thủy sản chế biến (Hình 8.4) giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 14-16 tỉ USD/năm, đến năm 2045 trở thành một trong ba nước sản xuất và xuất khẩu thủy sản dẫn đầu thế giới.
Hình 8.4. Mục tiêu tăng trưởng giá trị xuất khẩu sản phẩm thủy sản chế biến đến năm 2030
(Nguồn: Đề án phát triển ngành Chế biến thủy sản giai đoạn 2021 - 2030)
d) Phát triển kinh tế và bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc
Nghị quyết số 36-NQ/TW năm 2018 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tiếp tục khẳng định: đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh và an toàn; phát triển bền vững kinh tế biến gần liền với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữ vững
(Trang 44)
độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Đây là nhiệm vụ, đồng thời cũng là triển vọng để ngành Thủy sản, đặc biệt là thủy sản biển tiếp tục phát triển trong tương lai để hoàn thành mục tiêu đã đề ra.
Khám phá
Phân tích triển vọng phát triển thủy sản của địa phương em.
2. Xu hướng phát triển thuỷ sản ở Việt Nam và trên thế giới
a) Phát triển bền vững gắn với bào vệ nguồn lợi thuỷ sản
Một trong những xu hướng phát triển thuỷ sản của hầu hết các quốc gia trên thế giới là phát triển thuỷ sản theo hướng bền vững (về kinh tế, nguồn lợi thủy sản và môi trường). Ở Việt Nam, xu hướng này được thực hiện thông qua việc:
- Gắn tái cơ cấu ngành Thuỷ sản với điều kiện phát triển thuỷ sản của từng vùng, từng địa phương, thích ứng với biến đổi khí hậu.
- Gắn tái cơ cấu ngành Thuỷ sản với tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị từ khâu cung cấp nguyên liệu đầu vào đến nuôi trồng, khai thác, chế biến, bảo quản và tiêu thụ nhằm giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm thuỷ sản Việt Nam.
- Tổ chức lại hoạt động khai thác theo hướng gắn với bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản và bảo vệ môi trường.
b) Tăng tỉ lệ nuôi, giảm tỉ lệ khai thác đề phát triển bền vững
Theo báo cáo của FAO năm 2021, có khoảng 48% ngư trường đang bị khai thác quá mức, điều này có thể dẫn đến nguy cơ làm suy giảm nguồn lợi thủy sản và làm mất cân bằng sinh thái. Vì vậy, một trong những xu hướng quan trọng trong phát triển thuỷ sản của hầu hết các quốc gia trên thế giới là giảm tỉ lệ sản lượng khai thác và tăng tỉ lệ sản lượng nuôi để phát triển thuỷ sản bền vững. Sản lượng khai thác cần căn cứ theo trữ lượng để đặt hạn mức khai thác nằm trong ngưỡng an toàn, tránh tình trạng tận diệt nguồn lợi thuỷ sản.
Khám phá
Vì sao để phát triển thủy sản bền vững cần tăng tỉ lệ nuôi, giảm tỉ lệ khai thác?
c) Áp dụng công nghệ cao để phát triển bền vững
Một trong những xu hướng phát triển của thuỷ sản là áp dụng các công nghệ cao như công nghệ sinh học, công nghệ nuôi tiên tiến (Hình 8.5), công nghệ IoT,... trong nuôi trồng, khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản.
Việc áp dụng công nghệ cao sẽ giúp ngành Thuỷ sản phát triển bền vững, bảo tồn các nguồn tài nguyên thiên nhiên, không làm suy thoái môi trường, mang lại hiệu quả kinh tế và được xã hội chấp nhận.
Hình 8.5. Hệ thống nuôi thủy sản tuần hoàn (Recirculating Aquaculture Systems - RAS)
Khám phá
Phân tích ý nghĩa của việc áp dụng công nghệ cao trong chăn nuôi và khai thác thủy sản.
(Trang 45)
d) Hướng tới nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP
Nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP là xu hướng tất yếu để hội nhập. Việc nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP sẽ tạo ra sản phẩm thuỷ sản đáp ứng được các tiêu chí về an toàn vệ sinh thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, nhờ đó, sản phẩm thuỷ sản sẽ đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới. Bên cạnh đó, việc nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP sẽ giúp con người quản lí tốt tất cả các khâu trong quá trình sản xuất, nhờ đó hạn chế được dịch bệnh, nâng cao hiệu quả nuôi trồng, đảm bảo vệ sinh môi trường, góp phần phát triển thuỷ sản bền vững.
Kết nối năng lực
Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về xu hướng phát triển thủy sản ở Việt Nam và trên thế giới.
III. YÊU CẦU CƠ BẢN ĐỐI VỚI NGƯỜI LAO ĐỘNG CỦA MỘT SỐ NGÀNH NGHỀ PHỔ BIẾN TRONG THỦY SẢN
Người lao động làm việc thuộc các ngành nghề trong thủy sản cần đảm bảo một số yêu cầu cơ bản sau:
- Có sức khoẻ tốt, chăm chỉ, chịu khó và có trách nhiệm cao trong công việc.
- Có kiến thức, kĩ năng cơ bản về ngành nghề thuỷ sản (nuôi trồng, phòng và trị bệnh, khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản); có khả năng sử dụng, vận hành các thiết bị, máy móc trong nuôi trồng, khai thác và bảo vệ thuỷ sản.
- Tuân thủ an toàn lao động, có ý thức bảo vệ môi trường và tuân thủ công ước quốc tế liên quan đến nuôi trồng và khai thác thuỷ sản.
- Yêu thích thiên nhiên, yêu sinh vật, thích tham gia các hoạt động dã ngoại.
Ngoài ra, những người làm trong các ngành nghề này cần có kiến thức liên quan đến quy định của pháp luật về khai thác, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản và xuất khẩu thuỷ sản.
Kết nối nghề nghiệp
Liên hệ với bản thân và tự đánh giá có phù hợp với các ngành nghề trong thủy sản không. Vì sao?
Luyện tập
Phân tích xu hướng phát triển ngành thủy sản ở Việt Nam và trên thế giới. Liên hệ với thực tiễn địa phương em.
Vận dụng
Quan sát hoạt động thủy sản ở địa phương em, đều xuất một số việc nên làm để phù hợp với xu hướng phát triển thủy sản.
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn