Nội Dung Chính
Học xong bài này, em sẽ:
- Trình bày được cấu tạo của Trái Đất gồm ba lớp.
- Xác định được trên lược đồ các mảng kiến tạo lớn, đới tiếp giáp của hai mảng xô vào nhau.
- Trình bày được hiện tượng núi lửa, động đất và nêu được nguyên nhân của các hiện tượng này.
- Biết tìm kiếm thông tin về các thảm họa thiên nhiên do núi lửa và động đất gây ra.
Mở đầu
Đã bao giờ em tự hỏi: Bên trong Trái Đất được cấu tạo như thế nào? Những gì đang diễn ra ở bên trong lòng Trái Đất? Tại sao nhiều nơi trên Trái Đất phải hứng chiệu các thiên tai kinh hoàng của núi lửa và động đất. Các nhà khoa học trên thế giới vẫn đang cần mẫn, tích cực tìm kiếm những biện pháp nhằm khám phá Trái Đất để trả lời các câu hỏi của con người về Trái Đất.
Kiến thức mới
Cấu tạo của Trái Đất
Hình 9.1. Các lớp bên trong Trái Đất
Trái Đất cấu tạo bởi ba lớp: vỏ Trái Đất, man-ti (lớp giữa) và lõi Trái Đất.
Vỏ Trái Đất chỉ dày 5 - 10 km đến khoảng 20 km ở đáy đại dương; và nhưng ở những khu vực có khối núi cao đồ sộ trong lục địa, vỏ Trái Đất dày đến 70 km (hình 9.2). Nếu tưởng tượng Trái Đất giống như một quả trứng thì vỏ Trái Đất mỏng như cái vỏ trứng vậy.
Man-ti là lớp áo dày đến 2 900 km bao bọc lõi Trái Đất và chiếm 70% khối lượng Trái Đất, vật chất chủ yếu là sắt, ni-ken và si-lic ở trạng thái rắn. Lớp này đã “nguội” hơn so với lõi Trái Đất nhưng nhiệt độ cũng từ khoảng 1 300°C đến trên 2 000°C.
Lõi Trái Đất là một khối cầu có bán kính gần 3 400 km, chiếm gần 30% khối lượng Trái Đất, vật chất chủ yếu là sắt. Lõi Trái Đất lại chia thành hai lớp: lõi trong rắn, lõi ngoài lỏng. Nhiệt độ ở lõi Trái Đất nóng như trên bề Mặt Trời, từ khoảng 4 000°C đến 5 000°C.
Hình 9.2. Sơ đồ vỏ Trái Đất
Em có biết?
Câu hỏi
Đọc thông tin và quan sát hình 9.1, hãy mô tả cấu tạo bên trong của Trái Đất?
Thạch quyển là lớp vỏ đá của Trái Đất, gồm có vỏ Trái Đất và phần trên cùng của man-ti. Thạch quyển dày khoảng 100 km.
Vỏ Trái Đất được cấu tạo bởi các loại đá rắn. Các loại đá được hình thành do sự lắng đọng vật chất được gọi là đá trầm tích (ví dụ: đá sét, đá cát, đá vôi). Còn các loại đá được hình thành bởi đá nóng chảy từ dưới sâu trong lòng đất phun lên và đông cứng lại, gọi là đá mac-ma (ví dụ: đá gra-nít, đá ba-dan).
Các mảng kiến tạo
Hình 9.3. Lược đồ các mảng kiến tạo lớn và các vành đai núi lửa, động đất trên Trái Đất
Em có biết?
Các mảng kiến tạo chuyển động tách xa nhau, đó là phần ở giữa các đại dương thế giới. Các mảng này lại chuyển động xô vào nhau như giữa mảng Ấn - Úc và mảng Á - Âu, giữa mảng Thái Bình Dương và mảng Á - Âu.
Câu hỏi
Quan sát hình 9.3 hãy:
- Xác định bảy mảng kiến tạo lớn trên Trái Đất.
- Xác định ranh giới của hai mảng tách xa nhau và cho biết những mảng nào tách xa nhau.
Núi lửa và động đất
Núi lửa
Em có biết?
Câu hỏi
Hãy xác định sự phân bố của "Vành đai lửa Thái Bình Dương" trên hình 9.3.
Động đất
Động đất là hiện tượng tự nhiên xảy ra đột ngột từ một điểm ở dưới sâu, trong lòng đất.
Có nhiều nguyên nhân sinh ra động đất, nhưng chủ yếu do tác động của những lực bên trong Trái Đất.
Các trận động đất lớn ở vùng núi có thể gây ra hiện tượng đá lở, thậm chí tuyết lở, ở biển còn có thể gây ra sóng thần, tạo nên thảm họa kép động đất - sóng thần tàn phá các địa phương ven biển. Ở những vùng đông dân cư, động đất gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
Câu hỏi
Hãy xác định các đới động đất trên thế giới ở hình 9.3.
Em có biết?
Hình 9.4. Một cảnh hoang tàn ở thủ đô Kat-man-du (Nê-pan)
sau trận động đất ngày 25-4-2015
Để dự báo được địa điểm và thời gian xảy ra động đất, hiện nay con người đã thiết lập nhiều trạm nghiên cứu với những dụng cụ đo đạt chính xác nhằm cố gắng hạn chế những thiệt hại do động đất gây ra.
Góc khám phá
Tìm hiểu các quy tắc thực hành an toàn khi xảy ra động đất theo địa chỉ sau:
- Trang chính thức của chính quyền tỉnh Aichi (Nhật Bản), bản tiếng Việt:
https://www.pref.aichi.jp/global/vt/living/prevention/index/html
- Trang Trung tâm Ứng phó sự cố an toàn môi trường của nước ta:
https://ungphosuco.vn//ung-pho-khi-dong-dat
Luyện tập và vận dụng
| Luyện tập 1. Hãy vẽ hình thể hiện cấu tạo của Trái Đất và mô tả ba lớp cấu tạo của Trái Đất trên hình đó 2. Vì sao có tên gọi "vành đai lửa Thái Bình Dương"? Vận dụng Chọn một trong hai nhiệm vụ sau: 3. Hãy tìm kiếm thông tin trả lời cho câu hỏi: Trước khi núi lửa hoạt động thường có những dấu hiệu nào? 4. Giả sử em đang đi du lịch ở tỉnh Ai-chi (Nhật Bản). Em sẽ làm gì nếu: - Đang đi ngoài đường thì xảy ra động đất? - Đang ở trong cửa hàng thì xảy ra động đất? - Đang ở trong nhà hoặc khách sạn thì xảy ra động đất? |
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn