Nội Dung Chính
MỤC TIÊU
Phân biệt được hai nhóm thực vật có mạch và không có mạch.
Nhận biết được các nhóm thực vật: Rêu, Dương xỉ, Hạt trần, Hạt kin thông qua hình ảnh, mẫu vật
Trình bày được vai trò của thực vật trong tự nhiên và trong đời sống.
Quan sát hình trên và kể tên những loài thực vật trong hình mà em biết. Em có nhận xét gì về môi trường sống của chúng?
CUỘC SỐNG
① Đa dạng thực vật
Thực vật sống ở khắp mọi nơi xung quanh chúng ta. Thực vật gồm nhiều loài, có kích thước và môi trường sống khác nhau.
Trên thế giới có khoảng gần 400 000 loài thực vật đã được phát hiện, trong đó ở Việt Nam là khoảng gần 12.000 loài với thành phần cụ thể như ở bàng bên.
Bảng số lượng các loài thực vật ở Việt Nam
Ngành thực vật
Số lượng loài
Hạt kin
Hạt trần
Dương xỉ
Rêu
Dựa vào số liệu bảng bên, em hãy nhận xét về số lượng loài của mỗi ngành thực vật.
(Theo số liệu của Tổ chức Liên minh Quốc tế Bảo tồn thiên nhiên và Tài nguyên thiên nhiên – IUCN)
Bèo tấm (đường kính lá vài milimét)
Cây nong tằm (đường kính lá hơn 1 mét)
Hình 34.1
Kích thước một số loài thực vật
Cây bao báp (đường kính thân khoảng vài mét)
Cây cọ ở vùng đồi núi
Cây xương rồng trên sa mạc
Cây đước ở vùng nước lợ
Hình 34.2 Một số môi trường sống khác nhau của thực vật
Quan sát Hình 34.1 và 34.2, nhận xét về kích thước và môi trường sống của thực vật.
(II) Các nhóm thực vật
Các loài thực vật đều có một số đặc điểm giống nhau, bên cạnh đó chúng cũng có những sai khác về hình thái, cấu tạo bên trong, đặc điểm sinh sản,... Dựa vào các đặc điểm sai khác đó, thực vật được phân chia thành hai nhóm chính với các ngành đại diện như sơ đồ sau:
Giới Thực vật
Thực vật không có mạch
Thực vật có mạch
Thực vật không hạt
Thực vật có hạt
Giới Thực vật
Thực vật không có mạch
Thực vật có mạch
Thực vật không hạt
Thực vật có hạt
Ngành Rêu
Ngành Dương xi
Ngành Hạt trần
Ngành Hạt kin
1. Thực vật không có mạch
Thực vật không có mạch gồm những loài cơ thể không có mạch dẫn. Rêu là đại diện thuộc nhóm này. Rêu cũng là nhóm thực vật sống trên cạn đầu tiên. Người ta có thể dễ dàng tìm thấy chúng ở những nơi ẩm ướt, ít ánh sáng. Cơ thể rêu nhỏ bé chỉ cao khoảng 1-2 cm, có rễ giả, thân và lá không có mạch dẫn. Rêu sinh sản bằng bào tử (Hinh 34.3).
Túi bảo từ
Lá
Thân
Rễ giả
Hình 34.3
Cây rêu
1. Ở những nơi khô hạn, có nắng chiếu trực tiếp thì rêu có sống được không? Vì sao?
2*. Để tránh rêu mọc ở chân tường, sân, bậc thềm gây trơn trượt và mất thẩm mĩ, chúng ta nên làm gì?
2. Thực vật có mạch
Thực vật có mạch là nhóm các loài thực vật có thân, lá, rễ thật và cơ thể có mạch dẫn. Chúng ta cùng tìm hiểu một số ngành chính sau:
Dương xỉ
Dương xỉ là đại diện của nhóm thực vật có mạch; sinh sản bằng bào tử. Chúng thường sống ở những nơi ẩm, mát như: bờ ruộng, chân tường, dưới tán rừng.... Một số loài thường gặp như: dương xỉ, cỏ bợ, lông culi, bèo ong....
Chúng ta cùng tìm hiểu một số ngành chính sau:
Dương xỉ
Dương xỉ là đại diện của nhóm thực vật có mạch; sinh sản bằng bào tử. Chúng thường sống ở những nơi ẩm, mát như: bờ ruộng, chân tường, dưới tán rừng.... Một số loài thường gặp như: dương xỉ, cỏ bợ, lông culi, bèo ong....
Quan sát Hình 34.4, cho biết cơ quan sinh dưỡng của dương xỉ có những đặc điểm gì?
Hình 34.4
Cây dương xỉ
Thực vật hạt trần
Thực vật hạt trần là những cây gỗ có kích thước lớn với hệ mạch dẫn phát triển, chưa có hoa và quả, sinh sản bằng hạt nằm lộ trên các lá noãn hở (vì vậy có tên là hạt trần). Một số cây có giá trị kinh tế và làm đẹp cảnh quan như: thông, pơmu, hoàng đàn, vạn tuế, bách tán.....
Quan sát Hình 34.5, hãy nêu những đặc điểm giúp em biết được cây thông là cây hạt trần.
Hình 34.5
Cây thông và nón thông
KẾT NỐI TRI THỨC
Thực vật hạt kín
Thực vật hạt kín có cấu tạo hoàn thiện, thích nghi với nhiều môi trường sống khác nhau và có số lượng loài phong phú nhất. Cơ quan sinh sản là hoa và quả có chứa hạt (Hình 34.6). Cơ quan sinh dưỡng đa dạng về hình thái (lá đơn, lá kép; thân củ, thân rễ; rễ cọc, rễ chùm,...) (Hình 34.7).
Hình 34.6
Cơ quan sinh sản của thực vật hạt kin
Thân củ
Hình 34.7
Thân rễ
Một số kiểu biến dạng của thân
Kể tên một số loài thực vật hạt kín mà em biết.
Thảo luận nhóm và hoàn thành các yêu cầu sau:
1. So sánh các ngành thực vật về môi trường sống, cơ quan sinh dưỡng, cơ quan
sinh sản.
2. Sắp xếp các loài thực vật: rêu tường, lúa, đậu tương, bèo ong, hoa hồng, vạn tuế, bưởi, thông, cau vào các ngành thực vật phù hợp theo mẫu bảng sau. Giải thích tại sao em lại sắp xếp như vậy.
Thảo luận nhóm và hoàn thành các yêu cầu sau:
1. So sánh các ngành thực vật về môi trường sống, cơ quan sinh dưỡng, cơ quan sinh sản.
2. Sắp xếp các loài thực vật: rêu tường, lúa, đậu tương, bèo ong, hoa hồng, vạn tuế, bưởi, thông, cau vào các ngành thực vật phù hợp theo mẫu bảng sau. Giải thích tại sao em lại sắp xếp như vậy.
Ngành
Loài
Rêu
Dương xỉ
Hạt trần
Hạt kín
(III) Vai trò của thực vật
1. Vai trò đối với môi trường
Các hiện tượng tự nhiên như núi lửa, cháy rừng.... cùng với các hoạt động công nghiệp, giao thông, sinh hoạt của con người đã thải vào môi trường một lượng lớn khí carbon dioxide và các khí thải độc hại khác gây ô nhiễm môi trường. Cây xanh có khả năng hấp thụ một lượng lớn khí carbon dioxide để thực hiện quá trình quang hợp, tổng hợp nên chất hữu cơ và giải phóng khí oxygen ra môi trường. Như vậy, thực vật giúp cân bằng khí oxygen và carbon dioxide trong khí quyển.
Hiện tượng thoát hơi nước ở lá cây còn góp phần làm giảm nhiệt độ môi trường, điều hoà không khí, giảm hiệu ứng nhà kính.
TATRI THỨC
TỚI SỐNG
Cây lan ý
Hình 34.8
Cây lưỡi hồ
Cây thường xuân
Một số loài cây thường được trồng trong nhà
Đọc thông tin trên và quan sát Hình 34.8, cho biết việc trồng cây trong nhà có tác dụng gì? Kể thêm một số cây nên trồng trong nhà mà em biết.
Ngoài ra, thực vật còn góp phần bảo vệ đất và nguồn nước, giúp hạn chế và giảm nhẹ mức độ nguy hiểm của thiên tai như: sạt lở đất, lũ quét....
1. Quan sát Hình 34.9, so sánh lượng chảy của dòng nước mưa trên mặt đất ở nơi có rừng (Hình 34.9a) với đồi trọc (Hình 34.9b) và giải thích tại sao lại có sự khác nhau đó. Lượng chảy của dòng nước
Mua
Mua
Ngoài ra, thực vật còn góp phần bảo vệ đất và nguồn nước, giúp hạn chế và giảm nhẹ mức độ nguy hiểm của thiên tai như: sạt lở đất, lũ quét....
1. Quan sát Hình 34.9, so sánh lượng chảy của dòng nước mưa trên mặt đất ở nơi có rừng (Hình 34.9a) với đồi trọc (Hình 34.9b) và giải thích tại sao lại có sự khác nhau đó. Lượng chảy của dòng nước mưa có ảnh hưởng như thế nào đến độ màu mỡ và khả năng giữ nước của đất? Từ đó cho biết đất có rừng che phủ hay đất trên đồi, núi trọc dễ bị xói mòn, sạt lở, hạn hán hơn.
Lũ lụt
Mưa
Lương chày 0.6m²/giay
Hình 34.9
Lượng chảy của dòng nước mưa ở hai nơi khác nhau
Lương chây 21m³/giây
2. Quan sát Hình 34.10 và nêu một số thiên tai ở nước ta. Theo em, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng thiên tai ngày càng gia tăng? Hãy đề xuất các biện pháp nhằm hạn chế tình trạng trên.
Hình 34.10
Hạn hán
Một số thiên tai
Sạt lở đất
2. Vai trò của thực vật đối với động vật và con người
Nhờ quá trình quang hợp, cây xanh tổng hợp chất hữu cơ cho sinh giới và tạo ra oxygen. Đây là nguồn oxygen cung cấp cho hoạt động hô hấp của động vật và con người. Chất hữu cơ do cây xanh tạo ra là nguồn thức ăn cho các loài động vật ăn thực vật, các loài động vật này lại là thức ăn của nhiều loài động vật khác. Vì vậy, thực vật được coi là "nhà sản xuất" thức ăn của sinh giới.
Ngoài ra, thực vật còn là "nhà" và nơi sinh sản của nhiều loài động vật sống trên cây như: sóc, chim....
Hình 34,11 Một số vai trò của thực vật với động vật
1. Hình 34.11 cho ta biết những vai trò gì của thực vật?
2. Em hãy kể tên một số loài động vật ăn thực vật và loại thức ăn của chúng.
Ngoài ra, thực vật mang lại rất nhiều lợi ích cho con người. Con người đã sử dụng chúng đề phục vụ đời sống hằng ngày của mình.
Quan sát Hình 34. 12 và hoàn thành bàng theo mẫu sau. Có thể viết thêm các cây mà em biết.
Vai trò của thực vật đối với con người
Tên cây
Cung cấp lương thực, thực phẩm
Lấy quả
Làm cảnh
KẾT NỐI TRỊ THỨC
Lấy gỗ
VỚI CUỐC SONG
Làm thuốc
Công dụng khác
Cây bạch đàn
Cây chuối
Cây cà chua
Cây lúa
Cây vải
Cây vạn tuế
Hình 34,11 Một số vai trò của thực vật với động vật
1. Hình 34.11 cho ta biết những vai trò gì của thực vật?
2. Em hãy kể tên một số loài động vật ăn thực vật và loại thức ăn của chúng.
Ngoài ra, thực vật mang lại rất nhiều lợi ích cho con người. Con người đã sử dụng chúng đề phục vụ đời sống hằng ngày của mình.
Quan sát Hình 34. 12 và hoàn thành bàng theo mẫu sau. Có thể viết thêm các cây mà em biết.
Vai trò của thực vật đối với con người
Tên cây
Cung cấp lương thực, thực phẩm
Lấy quả
Làm cảnh
KẾT NỐI TRỊ THỨC
Lấy gỗ
VỚI CUỐC SONG
Làm thuốc
Công dụng khác
Cây bạch đàn
Cây chuối
Cây cà chua
Cây lúa
Cây vải
Cây vạn tuế
Các Bài Học Khác
Bình Luận
Để Lại Bình Luận Của Bạn