Bài 19: Đòn bẩy | Khoa Học Tự nhiên 8 | Chủ đề 4: Tác dụng làm quay của lực_Phần 2: Năng lượng và sự biến đổi - Lớp 8 - Cánh Diều

Hình 19.1 Nâng vật lên cao

I. ĐÒN BẨY CÓ THỂ LÀM ĐỔI HƯỚNG TÁC DỤNG CỦA LỰC

Khi một vật quay do chịu lực tác dụng, nó có thể tác dụng lực lên một vật khác. Từ đặc điểm này người ta đã tạo ra đòn bẩy. Đòn bẩy có thể làm thay đổi hướng tác dụng của lực.

Em có thể tạo ra một đòn bẩy đơn giản bằng các dụng cụ học tập như ở hình 19.2.

Hình 19.2. Đòn bẩy đơn giản được tạo ra bằng bút chì và bút bi

Dựa trên vị trí của vật, vị trí tác dụng lực, điểm tựa, người ta phân loại các đòn bẩy thành ba loại dưới đây:

(1). Đòn bẩy có điểm tựa ở giữa

Hình 19.4

(2) Đòn bẩy có điểm tựa ở một đầu, vật ở giữa và lực tác dụng ở đàu bên kia

Hình 19.5

(3 )Đòn bẩy có điểm tựa ở một đầu, vật ở đầu bên kia và lực tác dụng ở trong khoảng giữa hai đầu

Hình 19.6

2. Dùng các dụng cụ học tập, thiết kế phương án và tiến hành thí nghiệm làm một đòn bẩy. Vẽ hình biểu diễn đòn bẩy, điểm tựa và lực trong thí nghiệm này.

3.Nêu một số ví dụ về mỗi loại đòn bẩy trong thực tiễn.

a) Mô hình cánh tay người

b) Xà beng

c) Xe đẩy hàng

Hình 19.7

Hình 19.8. Dùng kéo cắt sợi chỉ

Từ xưa, con người đã biết dùng đòn bẩy để hỗ trợ công việc. Ví dụ như chày giã gạo dùng sức nước. Khi máng đầy nước, thân chày sẽ quay quanh trục làm đầu chày nâng lên. Do đó, nước chảy ra khỏi máng làm đầu chày giã xuống cối (hình 19.9). Sau đó, quá trình được lặp lại.

Hình 19.9. Chày giã gạo bằng sức nước 

Hình 19.10. là hình ảnh mô tả hệ thống bơm nước bằng tay nhờ đòn bẩy.

Hình 19.10. Bơm nước bằng tay 

2. Để nhổ một chiếc đinh ra khỏi tấm gỗ, người ta sử dụng một chiếc búa nhổ đinh hoặc một chiếc kìm (hình 19.11). Em hãy:

a) Mô tả cách dùng hai dụng cụ này để nhổ đinh.

b) Vận dụng kiến thức, kĩ năng về đòn bẩy để giải thích cách làm.

Hình 19.11

5. Trong hình 19.9, bộ phận nào có vai trò như một đòn bẩy?

Nêu một số công việc trong thực tiễn có sử dụng đòn bẩy. Dùng hình vẽ để mô tả rõ tác dụng của đòn bẩy trong công việc đó.

Em có biết

Archimedes là một nhà toán học, nhà vật lí, kĩ sư và nhà thiên văn học người Hy Lạp. Ông có nhiều phát minh nổi tiếng có ý nghĩa trong cuộc sống như quy tắc đòn bẩy, định luật về lực tác dụng lên một vật nằm trong lòng chất lỏng hay chất khí (định luật Archimedes)....

Cho đến nay, người ta vẫn lưu truyền câu nói của ông về ý nghĩa của đòn bẩy là: Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng Trái Đất lên!

Mặc dù trong thực tế không thể có điểm tựa hay chiếc đòn bẩy nào như vậy nhưng câu nói này của Archimedes đã nêu bật ứng dụng của đòn bẩy.

Archimedes
(284 - 212 trước
Công Nguyên)

3. Em hãy mô tả cách mở chiếc kẹp ở hình 2. Sau đó, biểu diễn lực tác dụng và chỉ rõ đâu là điểm tựa.

4. Ở chiếc xe đạp, có những bộ phận nào khi hoạt động sẽ giống như chiếc đòn bẩy? Với mỗi trường hợp, chỉ ra điểm tựa của đòn bẩy và cách đổi hưởng của lực tác dụng.

Hình 2