Bài 20: Sự nhiễm điện | Khoa Học Tự nhiên 8 | Chủ đề 5: Điện_Phần 2: Năng lượng và sự biến đổi - Lớp 8 - Cánh Diều

I. SỰ NHIỄM ĐIỆN DO CỌ XÁT

1. Làm vật nhiễm điện bằng cách cọ xát

 Từ xưa, người ta đã biết sau khi cọ xát một số vật ví dụ như một thanh hổ phách (một loại nhựa cây hoá thạch) vào len, dạ thì nó có thể hút được các vật nhẹ như cọng rơm, vỏ trấu. 

Ta cũng có thể làm cho một vật nhiễm điện bằng cọ xát như thí nghiệm dưới đây.

Chuẩn bị

Hai thanh nhựa, giá thí nghiệm, dây treo, mảnh vải khô.

Tiến hành

1. Treo một thanh nhựa vào giá thí nghiệm.

2. Cọ xát mảnh vải khô với thanh nhựa. Sau đó, tách miếng vải ra xa thanh nhựa.

3. Đưa miếng vải lại gần một đầu thanh nhựa (hình 20.2), quan sát và mô tả hiện tượng xảy ra.

4. Cọ xát một thanh nhựa thứ hai bằng vải khô như đã làm với thanh nhựa thứ nhất.

5. Đưa thanh nhựa này lại gần một đầu thanh nhựa thứ nhất (hình 20.3), quan sát và mô tả hiện tượng xảy ra.

Hình 20.1. Giấy bóng kính hút các sợi tóc

Hình 20.2. Đưa mảnh vải đã nhiễm điện lại gần thanh nhựa treo trên giá

Hình 20.3. Đưa thanh nhựa đã nhiễm điện gần thanh nhựa treo trên giá

Sau khi cọ xát, một vật trở nên nhiễm điện dương, vật kia trở nên nhiễm điện âm.

2. Giải thích hiện tượng nhiễm điện ở quả bóng bay khi cọ xát với áo len và nhiễm điện ở áo len khi cởi áo len.

3. Nêu và giải thích một số ví dụ về hiện tượng nhiễm điện do cọ xát trong thực tiễn.

4. Nêu ví dụ về các thiết bị hoạt động khi có dòng điện chạy qua.

2. Nguyên nhân các vật có thể bị nhiễm điện khi cọ xát

Ở trạng thái bình thường, các nguyên tử trung hoà về điện. Khi một nguyên tử bị mất bớt electron, nó sẽ tích điện dương. Ngược lại, khi nguyên tử nhận thêm electron nó sẽ tích điện âm.

Ở thí nghiệm hình 20.4, khi thanh nhựa bị cọ xát bằng miếng vải, một số electron đã bị chuyển từ vải sang thanh nhựa. Kết quả là thanh nhựa nhiễm diện âm, còn miếng vải nhiễm điện dương.

Các vật nhiễm điện tương tự với miếng vải hay thanh nhựa ở trường hợp này sẽ mang điện dương hay âm tương ứng.

Hình 20.4. Cọ xát miếng vải khô vào thanh nhựa, electron chuyển từ vải lên thanh nhựa

3. Một số hiện tượng thực tế liên quan đến sự nhiễm điện do cọ xát

Hiện tượng nhiễm điện khi cởi áo len

Vào mùa đông, khi cởi áo len, ta có thể thấy hiện tượng áo len hút các sợi tóc hoặc hút lớp áo bên trong. Đôi khi, có thể nghe thấy tiếng kêu lách tách. Nếu vào ban đêm ta còn có thể thấy có các tia lửa điện nhỏ.

Hiện tượng nhiễm điện ở bóng bay

Cọ xát một quả bóng bay vào áo len rồi tách chúng ra. Đưa quả bóng lại gần áo len thì nó bị hút về phía áo len (hình 20.5).

Hình 20.5

II. DÒNG ĐIỆN

Các thiết bị điện chỉ hoạt động khi có dòng điện chạy qua Ví dụ, dòng điện chạy qua làm bóng đèn sáng.

Trong điều kiện xác định, các hạt mang điện có thể tạo nên dòng điện. Dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện.

Hiện tượng nhiễm điện do cọ xát chỉ xảy ra ở các vật như nhựa, len, dạ, thủy tinh.... không xảy ra với kim loại. Điều này là do trong kim loại các electron có thể di chuyển dễ dàng nên không có điện tích tập trung ở chỗ cọ xát. Người ta gọi các vật không cho điện tích di chuyển là vật không dẫn điện (vật cách điện), các vật có thể cho điện tích di chuyển là các vật dẫn điện.

Các vật bằng kim loại, gỗ tươi.... là ví dụ về vật dẫn điện. Cơ thể người cũng là vật dẫn điện.

Giấy bóng kính, thanh nhựa,... là ví dụ về vật cách điện.

5. Nêu ví dụ về vật cách điện và vật dẫn điện trong cuộc sống.

Xe chở xăng khi di chuyển thường kéo theo một đoạn dây xích (hình 20.6). Cách làm này để tránh sự phóng tia lửa điện từ các chi tiết trên thùng chở xăng. Hãy cho biết:

a) Vì sao trên bề mặt xe có thể nhiễm điện?

b) Vì sao phải sử dụng dây xích kim loại?

Hình 20.6. Xe chở xăng

Em có biết

Trong các cơn giông thường xuất hiện các tia chớp chói lớn kèm theo tiếng nổ mạnh. Đó là hiện tượng sấm sét.